Độc đáo lễ hội Lùng Tùng của người Thái ở Than Uyên

Lễ hội Lùng Tùng là dịp để đồng bào dân tộc Thái hướng về cội nguồn, tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống đã được hun đúc qua bao thế hệ.

Lễ hội Lùng Tùng hay còn gọi là lễ xuống đồng, là hoạt động tín ngưỡng mang tính chất nghi lễ nông nghiệp cổ xưa được đồng bào người Thái ở huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu lưu giữ. Trải qua thăng trầm của thời gian, những năm gần đây huyện Than Uyên đã duy trì tổ chức lễ hội này từ ngày mùng 6 đến ngày mùng 10 tháng Giêng âm lịch hàng năm tại xã Mường Cang, huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu.

Lễ hội Lùng Tùng là một trong số những hoạt động nhằm cụ thể hóa Nghị quyết của Đảng bộ huyện về: Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp gắn với phát triển du lịch theo tinh thần Nghị quyết 33- NQ/TW được Bộ chính trị chỉ đạo tại Kết luận 76- KL/TW và được Huyện ủy xác định cụ thể tại chương trình số 11 -CT/HU ngày 28/6/2021. Theo ghi chép, lễ hội Lùng Tùng đã có từ rất lâu đời và được tổ chức lần cuối cùng năm 1958, sau đó bị mai một dần. Đến năm 2018, Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch Lai Châu đã phục dựng và tổ chức lại. Việc tổ chức lễ hội Lùng Tùng đã góp phần bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Thái nói riêng và đồng bào các dân tộc của huyện Than Uyên cũng như tỉnh Lai Châu nói chung.

Lễ hội Lùng Tùng bao gồm hai phần: Lễ và hội. Nếu phần lễ được tổ chức long trọng, trang nghiêm thì phần hội lại rất vui tươi, hấp dẫn và sôi nổi.

Để tổ chức lễ hội Lùng Tùng thành công, các già làng và nhân dân đã có sự chuẩn bị rất chu đáo. Đồ cúng gồm: lợn luộc, gà luộc, xôi màu, hoa quả, tiền vàng, trầu cau, bánh, rượu, mật ong, cá nướng, cá muối chua… Địa điểm tổ chức phải chọn thửa ruộng bằng phẳng, rộng rãi, thuận tiện cho tổ chức nghi thức xuống đồng và  các trò chơi và văn nghệ dân gian. Đồng thời, các bản cũng chọn những con trâu khỏe, chiếc cày tốt để mang đến lễ hội tham gia nghi thức xuống đồng. Người thực hiện phần lễ phải là thầy mo – người có uy tín với cộng đồng dân tộc Thái ở nơi đây.

Phần lễ bắt đầu vào buổi sáng sớm tại bản. Đây là lễ xin thần linh, thổ địa, và lễ cúng Nàng Han (hay còn gọi là Nàng Ngọc, Nàng Ngần). Theo truyền thuyết Nàng Ngọc, Nàng Ngần vâng lệnh trời đành đuổi giặc Mạnh Tung (Trương Han) bảo vệ bản mường. Trước đây, ở Than Uyên có mó nước Co Phày còn được gọi bó co có (tức nặm bó Nàng Han), các cụ kể lại rằng đây là nơi Nàng Han tắm gội sau khi trừ họa giúp dân rồi trở về trời. Vì thế, Nàng Han như Bà Trưng, Bà Triệu trong tâm thức của người dân 16 xứ Thái, xứ mường Tây Bắc.

Sau lễ cúng tại bản, nhân dân và đoàn người rước cờ trống và lễ vật cúng Nàng Han ra ruộng đã được chuẩn bị cho lễ hội từ trước.. Tại đây,  có 4 mâm lễ đã được chuẩn bị bao gồm: mâm cúng thần linh các cõi tiên giới, dưới biển, dưới đất; cúng các thần núi, thần rừng, thần đất khu vực Than Uyên; cúng thành hoàng, các anh hùng liệt sĩ;  mâm cúng chúng sinh. Nghi lễ cúng được thực hiện theo thứ tự thể hiện vai trò quan trọng của từng đối tượng trong tín ngưỡng tâm linh của người Thái ở Than Uyên.

Sau phần nghi lễ cũng là nghi thức cày bừa, gieo hạt… do đại diện chính quyền địa phương cùng bà con dân bản xuống đồng thực hiện để cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu, người dân được khỏe mạnh, không ốm đau bệnh tật.  

Phần hội có các hoạt động văn hóa như: vòng xòe, các trò chơi dân gian kéo co, tó má lẹ, bắn nỏ, đánh đu, ném còn, văn nghệ… Có thể nói, lễ hội Lùng Tùng là môi trường diễn xướng thực tế của văn nghệ dân gian, duy trì các làn điệu dân ca, dân vũ truyền thống góp phần giữ ngọn lửa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc Thái ở Than Uyên.

Lễ hội Lùng Tùng không chỉ là một sự kiện văn hóa đặc sắc ở Lai Châu mà còn là thể hiện tinh thần đoàn kết, lòng biết ơn và niềm tự hào của đồng bào dân tộc Thái với Đảng và Nhà nước. Lễ hội đã khẳng định tình yêu quê hương đất nước, sự gắn bó với thiên nhiên, với những giá trị văn hóa quý báu của nhân dân các dân tộc, đã được lưu giữ qua bao thế hệ.

MAI LÊ

>> Xem thêm: Tạp chí Văn nghệ Lai Châu