Luân vừa học hết cấp III thì bố mất đột ngột. Là con cả trong gia đình, Luân chỉ định thi vào trường cao đẳng cộng đồng của tỉnh, hy vọng ra trường đỡ đần mẹ nuôi các em ăn học. Mẹ thương cậu con trai cả học giỏi, muốn cho con học đại học nhưng đành phải chấp nhận giải pháp ấy vì bà không thể gồng mình nuôi ba đứa con đang tuổi ăn tuổi lớn.
Hôm ấy vừa về đến ngõ, Luân thấy một cô bé chừng mười sáu tuổi mặc áo màu tím hoa cà đang giúp mẹ tưới rau. Cô bé ngẩng đầu lên, nhoẻn cười tự nhiên:
– Em chào anh Luân! Anh đi lấy củi về ạ?
– Ừ.
Luân đáp cụt lủn, nghĩ thầm: “Cô bé này sao lại biết tên mình chứ!”.
Đặt gánh củi giữa sân, cậu thấy mẹ đang ngồi uống nước cùng một thiếu phụ ăn mặc đỏm dáng trong nhà, liền cất tiếng chào:
– Cháu chào cô ạ!
– Luân cao lớn bảnh bao vậy rồi ư?
Thấy Luân ngơ ngác, mẹ nhắc:
– Con không nhận ra cô Nhạn à? Ngày trước cô ở cùng nông trường chè với bố mẹ, có ba đứa con gái là Lan, Hồng, Cúc ấy! Gia đình cô chuyển đi lâu rồi. Chú ấy bị tai nạn giao thông, mất năm ngoái.
Cô Nhạn bỗng khóc rưng rức:
– Chị em mình cùng cảnh ngộ, cái số mình sao khổ thế này.
Phụ nữ dễ mủi lòng, nhất là những người góa chồng sớm. Nghe cô Nhạn khóc, mẹ cũng gục đầu vào vai cô nức nở.
Giờ thì Luân đã nhớ ra: hồi học cấp một, nhà Luân ở cạnh nhà cô Nhạn. Bố mẹ Luân sinh toàn con trai, còn nhà cô Nhạn sinh ba cô con gái. Hàng xóm đùa trêu: Sau này cho ba ả tố nga kết duyên cùng ba chàng lính ngự lâm thì thật là hay, lũ trẻ con sinh ra có chung ông bà nội, ngoại. Luân nghe thấy thì bảo: “Cháu không thèm lấy con Lan!” Cái Lan ngày ấy gầy đét, đen thui. Mới năm năm không gặp mà cả hai mẹ con giờ đều như trở thành người khác, thơm tho, đẹp đẽ. Nghe người ở nông trường kể lại rằng cô Nhạn ra tỉnh, mua một ngôi nhà hai tầng ở mặt đường, bán cơm phở. Hôm nay thấy cô đến thăm, an ủi mẹ, lại có Lan đi cùng, mẹ và Luân đều vui. Mẹ mời cô ở lại dùng cơm, cô nhận lời ngay và mang trong làn ra nào trứng, giò chả, bánh kẹo, hoa quả…
Ăn cơm xong, cô dợm giọng nói:
– Em lên thăm, trước là chia buồn cùng chị, sau là cũng muốn bàn với chị việc học hành của các cháu.
– Cô nói gì, tôi chưa hiểu…
– Thế này chị ạ! Em nghe người ta nói cháu Luân sắp thi vào trường Sư phạm tỉnh nên tiếc cho cháu quá. Nếu anh còn, chắc chắn cháu thi đỗ đại học vì từ nhỏ đã nổi tiếng là sáng dạ. Nhưng thôi, cháu có chí thì sau này còn nhiều dịp học tiếp. Em lên bàn với chị để cháu Luân xuống ôn thi giúp Lan nhà em, sau hai đứa cùng thi vào sư phạm. Nhà em gần trường, lại rộng rãi, để chúng nó học ngoại trú vừa đỡ tốn kém vừa tiện đủ đường…
Cô Nhạn lấp lửng, liếc nhanh qua Luân.
Mẹ ngạc nhiên:
– Tôi tưởng cháu Lan nhà mình đang học trường văn hóa nghệ thuật mà?
– Chẳng giấu gì chị, cháu từ nhỏ thể trạng đã yếu nên học khó vào lắm! Anh trai em dạy học ở đấy, con Lan nhà em may có bác đỡ đầu nên thi vào trót lọt. Bây giờ tốt nghiệp cấp ba, bác cháu nói khéo với trường do hoàn cảnh gia đình, cháu về học chuyên nghiệp gần nhà, còn đỡ đần thêm cho mẹ. Chị tính, ngành khác thì còn có thể cố, làm nghệ thuật mà không có năng khiếu về đàn hát thì khó.
“Thế làm cô giáo không cần có năng khiếu à? Học yếu thì làm sao dạy được ai chứ!”. Luân nghĩ thầm.
– Nghe nói kinh tế nhà cô khá giả rồi, sao cô không cho cháu thi đại học?
– Em nói thật với chị, nếu không có anh ruột em làm ở đấy, cháu cũng khó học xong phổ thông. Mà đi học tiếp thì biết nhờ cậy ai. Em nghĩ tốt nhất là để anh em nó cùng học với nhau tiếp ba năm chuyên nghiệp, anh Luân giúp đỡ Lan. Từ trường đến nhà em chưa đầy một cây số, em sẽ xin cho hai đứa học ngoại trú. Khoản ăn nghỉ của cháu Luân, chị khỏi phải lo.
Luân hiểu ý cô Nhạn: Cô không tính tiền ăn, tiền trọ cho cậu như vậy ,tiền học bổng ít ỏi cậu có thể giành dụm gửi về cho mẹ nuôi các em. Đổi lại, cậu có nhiệm vụ phụ đạo cho cái Lan, sao cho nó cùng tốt nghiệp sư phạm với cậu.
Khi theo cô Nhạn về tỉnh, Luân được cô bố trí cho một phòng riêng trên tầng hai, bên cạnh phòng chị em Lan và Hồng. Cô Nhạn và Cúc thì nghỉ ở gian cạnh phòng khách tầng hai. Dưới tầng một, cô Nhạn vẫn bán cơm phở, còn một buồng lớn dành cho ba cô gái trẻ giúp việc bán hàng. Ngôi nhà tám người, chỉ mỗi Luân là nam nhưng cũng không bất tiện bởi phòng có công trình khép kín. Khi học bài, cô Nhạn yêu cầu hai đứa ra phòng khách ngồi học. Cả nhà ăn cơm ở tầng một. Các món ăn chế biến rất ngon, Luân càng nhớ mẹ và các em nhiều hơn. Việc thi vào trường diễn ra suôn sẻ, hai đứa cùng thi vào khoa văn vì đó là môn học Luân say mê nhất. Rất may, hai đứa ngồi gần nhau nên Luân giúp Lan dễ dàng, còn dư thời gian sửa bài của mình cho khác một chút, không ai phát hiện ra được. Luân định bụng chỉ giúp Lan thi vào trường, rồi dạy bù các môn, lấp lỗ hổng kiến thức cho cô ấy. Kết quả thật mĩ mãn: Luân đỗ thủ khoa, còn Lan đứng thứ ba sau Thục – một đứa con gái khá xinh nhưng nghèo. Đối với lực học của Luân, điều đó không có gì ngạc nhiên song với Lan, thật là vượt quá mong đợi. Cô Nhạn tổ chức bữa tiệc lớn chiêu đãi cả nhà. Suốt bữa ăn, cô luôn tay gắp thức ăn đầy bát Luân:
– Cô và em Lan cám ơn cháu nhiều lắm! Cô biết là cô không nhầm khi đã “chọn mặt gửi vàng”.
Luân cảm thấy mất tự nhiên trước sự chăm sóc thái quá của cô Nhạn. Còn Lan lườm yêu mẹ:
– Mẹ khen anh Luân thì chẳng khác nào khen chim biết bay. Nhưng công của mẹ cũng lớn lắm đấy! Lúc chúng con đi thi, chẳng phải mẹ đã đồ xôi đỗ cho chúng con ăn, lại còn mua chiếc áo đỏ cho con mặc đó sao?
– Cô thì chỉ được cái…
Lan cướp lời mẹ:
– Chỉ được cái nói đúng, phải không mẹ? Nhưng mẹ ơi, có chuyện này con cần nói ngay với mẹ. Lúc cô giáo điểm danh vào phòng thi, con ngượng lắm. Con gái lớp con chẳng xinh đẹp gì mà tên hay: Nào Hồng Nhung, Cẩm Tú, Tuyết Trinh… Tên Lan cũng được rồi, nhưng có chữ Thị đằng trước quê quá! Con định đổi thành Nguyễn Phương Lan được không mẹ?
Cô Nhạn chưa biết trả lời con gái ra sao thì Luân dè dặt:
– Cô ạ, cháu nghĩ: Đổi tên đệm cho hay hơn cũng là nguyện vọng chính đáng nhưng thủ tục rườm rà lắm! Nếu mình làm không đến nơi đến chốn, sau này khó cho việc thi tốt nghiệp hoặc đi làm. Tốt nhất mình cứ để tên cũ, còn tên Phương Lan mình đề vào mục tên thường gọi.
Cô Nhạn nhìn Luân:
– Đúng là cháu có ăn có học, nói cái gì cũng có lý có tình. Cái tên Phương Lan nghe cũng hay, nhưng nhiều người đặt, nghe nó nhàm! Hay là cháu giúp em tìm tên đệm khác?
Cô liếc sang con gái yêu với nụ cười hàm ý… Lan nũng nịu:
– Anh Luân văn hay chữ tốt, anh đặt tên đệm cho em đi!
Miệng Lan chúm chím như nụ hoa hàm tiếu, hai má đỏ lựng như say rượu và nhất là đôi mắt long lanh như hai giọt sương mai khiến trái tim cậu con trai mới lớn đập loạn xạ. Cậu nhớ đến buổi trưa hè nóng nực, một mình vào rừng kiếm củi giúp mẹ, lúc khát khô cổ họng, cậu ngẩng nhìn lên cây cổ thụ tìm bóng mát, bỗng chợt thấy người nhẹ bẫng, thanh thản lạ lùng như đang bay lên chín tầng mây. Ấy là khi cậu nhìn thấy chùm phong lan vàng rực như nắng nổi bật giữa vòm lá xanh ngăn ngắt. Cậu leo lên cây, khéo léo chặt nhành cây có chùm lan đem về và treo chùm lan ngay cạnh cửa sổ. Khi có gió, chùm hoa khe khẽ đung đưa, những cái nhụy màu phơn phớt tím rung rinh, hương thơm ngào ngạt.
– À, à… Phong Lan! Phong Lan được không hả cô?
– Tuyệt quá!
Hầu như tất cả mọi người ngồi bên mâm cơm cùng thốt lên hai tiếng đó.
Đêm ấy, Luân thao thức mãi. Cậu nhủ lòng, mình sẽ kèm cặp, bổ sung lỗ hổng trong kiến thức, dấy lên trong Lan ngọn lửa đam mê văn chương. Trước hết là không phụ lòng tốt của cô Nhạn, trí tuệ tâm sức mình bỏ ra xứng đáng với sự tử tế cô ấy giành cho mình, đỡ gánh nặng cho mẹ. Cũng bởi một lý do thầm kín sâu xa. Cậu mỉm cười một mình trong mơ, hy vọng ngày hai đứa ra trường…
Nhưng… cuộc đời giá đừng có chữ “nhưng” oái oăm ấy! Thiện ý của cậu sẽ không bao giờ trở thành hiện thực nếu người được cậu giúp đỡ không nỗ lực vươn lên. Mỗi lúc ngồi vào bàn học, Lan ngáp dài ngáp ngắn, kêu đau đầu chóng mặt. Luân động viên:
– Cố gắng lên, Lan ạ! Anh rất muốn giúp em ôn lại các kiến thức cũ em đã quên.
– Thôi mà anh! Mẹ đón anh xuống ở nhà em là để giúp em cơ mà! Sức khoẻ em không được tốt, mẹ sợ em học nhiều đau đầu.
Cô Nhạn đứng ở trước cửa phòng khách từ bao giờ, nói chêm vào:
– Đúng đấy, Luân ạ. Cô chỉ muốn cháu giúp, sao cho em có tấm bằng tốt nghiệp bằng chúng bằng bạn. Mà cháu ở đây, cô và các em đối xử với cháu cũng không đến nỗi nào, phải không?
Giọng cô xơn xớt mà làm Luân đau nhói trong lồng ngực, cậu quay đi cố giấu dòng nước mắt tủi hổ trực trào:
– Vâng ạ!
Đêm ấy, Luân không sao chợp mắt nổi, cậu thấm thía câu nói “Nghèo thường đi đôi với hèn”. Cậu biết việc làm của mình là sai trái, dung túng cho thói gian lận, giả dối của những kẻ có tiền nhưng cũng không thể vào ở nội trú với vài đồng học bổng ít ỏi để mẹ lại oằn lưng ra cuốc đất trồng chè, gửi thêm tiền cho cậu ăn học. Hai đứa em ở nhà với mẹ còn khổ sở biết bao. “Cô và các em đối xử không đến nỗi nào”. Người ta đang kể công về những bữa ăn ngon, tiện nghi giành cho cậu. Cậu đổi lại bằng chất xám, nỗi tủi nhục và lòng tự trọng của thằng con trai mười tám tuổi. Từ đó, ở nhà, cậu soạn bài giảng văn và làm bài tập ngôn ngữ cho Phong Lan chép lại. Trong lúc Phong Lan nắn nót “sao y bản chính”, cậu lẳng lặng chuẩn bị bài mình theo một hướng khác. Nhiều lúc trả bài, Lan còn được điểm cao hơn cả Luân .“Vì chữ em đẹp hơn chữ của anh mà!” Lan hồn nhiên giải thích. Những lúc phải làm bài trên lớp, cậu tốc ký thật nhanh rồi mắt trước mắt sau, chờ lúc thầy không chú ý, khéo léo đẩy bài cho Lan. Lần đầu làm thấy hổ thẹn với chính mình, lâu dần thành quen, cậu coi đó như một cuộc đổi chác và không còn cảm giác xuyến xao khi ngồi bên Lan nữa. Có lúc cậu cũng lo: nếu thầy gọi Lan lên bảng làm bài tập, Lan nhìn bài của cậu mà không giải được thì làm sao? Rồi sau này đi kiến tập, thực tập, Lan xoay sở như thế nào?
Mọi lo lắng của Luân đều không xảy ra. Cả một học kỳ, mỗi giáo sinh chỉ có một điểm miệng. Lần ấy, Lan cầm bài của cậu lên bảng, trả lời vanh vách. Luân ngạc nhiên trước sự hoạt ngôn ấy. “Công bằng mà nói, Lan không đến nỗi dốt nhưng sức ỳ của cô ấy lớn quá, khó thay đổi được. Mình là cái gì mà dám thay đổi một cô gái đẹp con nhà giàu?”. Luân thầm nghĩ.
Sang năm học thứ hai, thầy chủ nhiệm lớp chuyển vùng. Thay thế thầy là thầy Trọng khôi ngô, tuấn tú vừa mới ra trường. Hôm đầu tiên thầy lên lớp, lũ con gái mắt tròn mắt dẹt:
– Trời ơi! Đúng là chàng Kim Trọng tái thế. Con người mới hào hoa, phong nhã làm sao?
– Giọng giảng bài của thầy thật lôi cuốn…
– Từ hồi còn là sinh viên, thầy đã được kết nạp vào Hội Văn học Nghệ thuật của tỉnh.
Thầy Trọng lập tức trở thành thần tượng của lũ con gái mới lớn. Thầy thích ăn phở sáng ở hàng cô Nhạn, khi đi cùng vài ba người bạn, khi thì một mình. Thầy cũng năng đến nhà kiểm tra việc tự học của hai đứa. Nhiều lần, thầy biểu dương về thành tích “chăm chỉ học tập, thông minh, sáng tạo” của đôi bạn trước lớp. Thầy khuyên:
– Em nào có năng khiếu nên viết bài cộng tác với Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh nhà. Đó cũng là một cách trau dồi kiến thức văn học rất có ích đối với một giáo viên dạy văn sau này.
Nghe lời thầy, Luân mạnh dạn viết hai bài thơ gửi cho Tạp chí. Lần đầu tiên được đăng bài, cậu cảm động rơi nước mắt. Cậu viết bài không chỉ vì mục đích kiếm tiền nhuận bút giúp đỡ gia đình, mà còn vì nhu cầu tự thân muốn giãi bày lòng mình.
Hôm ấy hết giờ học chiều, cậu ở lại trực nhật quét lớp trước để sáng mai đỡ phải ra lớp sớm. Tình cờ, cậu phát hiện ra quyển sổ nhỏ bìa xanh trong ngăn bàn của Thục. Cậu tò mò giở ra xem mới biết đó là tập thơ tay của Thục mới viết. Lướt qua vài bài, cậu bị cuốn hút ngay bởi cách viết chân thực giàu cảm xúc của Thục, đặc biệt là bài thơ “Sinh ra từ trong núi” – một bài thơ mộc mạc, chan chứa tình người dân miền núi. Trong cậu dấy lên cảm xúc thán phục, trân trọng người bạn gái nghèo mà có chí. Đang mải mê đọc thì cái Thục hớt hải chạy đến:
– Luân ơi, cậu có thấy…
Thục bỏ dở câu hỏi, mặt đỏ tía tai:
– Cậu… cậu dám đọc trộm thơ của mình…
Nói đến đó, nó òa lên, nức nở như người bị đánh oan. Luân luống cuống:
– Tớ xin lỗi cậu, tớ không cố ý…
– Cậu đã đọc bài “Cho một người bạn trai” chưa?
– Chưa. Tớ thề!
– Thế thì được rồi. Cậu cho mình xin lại.
Luân luống cuống đưa tập thơ viết tay trả Thục, miệng lúng búng nói lời xin lỗi lần nữa. Khi đưa cuốn sổ, người chộp lấy như tìm thấy vật quý suýt mất, người dùng dằng chưa muốn trao, hai đứa vô tình chạm tay nhau. Như có dòng điện ngầm chạy khắp cơ thể, toàn thân Luân nóng ran – cảm xúc mới lạ chưa từng có khi ngồi kề bên Phong Lan.
Sau giây phút bàng hoàng, Luân trấn tĩnh lại và nói với Thục:
– Thục ơi! Sao Thục không gửi bài cho Tạp chí Văn nghệ tỉnh?
– Thục viết chỉ để cho riêng mình, như những trang nhật ký bằng thơ. Thục chưa đủ tự tin để gửi đăng. Mình xin Luân đừng tiết lộ cho ai những gì Luân đã đọc.
Luân gật đầu, lảng tránh ánh mắt bối rối của cô bạn gái.
Từ đó, Luân càng cố gắng học hơn. Cả Thục cũng vậy. Như có một cuộc đua ngầm, một động lực mãnh liệt khiến đứa nào cũng muốn vươn lên tự khẳng định mình.
Năm học thứ hai, Luân bất ngờ khi thấy trong quyết định kiến tập, cậu và Phong Lan đi hai trường cách nhau gần trăm cây số: cậu theo đoàn về huyện miền núi dưới sự chỉ đạo hướng dẫn của cô phó chủ nhiệm lớp; còn Phong Lan và Thục thì kiến tập ngay tại trường điểm thành phố dưới sự hướng dẫn của thầy Trọng. Cậu đưa mắt sang nhìn Phong Lan thì bắt gặp cái nhìn dửng dưng đáp lại. Luân nghĩ thầm: “Thoả thuận ngầm giữa mình và cô Nhạn là mình phải giúp Phong Lan đến khi ra trường. Vì thế phải báo ngay cho cô ấy biết, còn can thiệp với nhà trường cho hai đứa đi cùng một nơi”.
Sau bữa cơm trưa, lúc ngồi ở bàn uống nước, nghe Luân thông báo tin ấy, cô Nhạn cười:
– Thôi cháu ạ! Tổ chức phân công sao thì mình phục tùng vậy. Chẳng phải hai anh em từng viết vào đơn xin đi học: “Thực hiện nghiêm túc sự phân công của tổ chức” đó ư?
Luân quá ngạc nhiên trước sự giác ngộ cao độ của hai mẹ con cô Nhạn.
Hai tuần kiến tập trôi qua nhanh chóng trong sự làm việc miệt mài của Luân. Ban ngày cậu cùng các bạn dự giờ thăm lớp, thảo luận rút kinh nghiệm; tối lại tranh thủ đến thăm gia đình phụ huynh học sinh, một mình tự tập giảng. Chỉ khi đặt mình xuống giường, cậu mới nhớ đến mẹ, các em. Cậu vẫn ngầm thi đua với Thục. Còn Lan, cậu thực sự lo cho cô ấy. Cậu nhắn tin căn dặn Lan tỉ mỉ, nhưng không hề nhận được hồi âm.
Kết thúc đợt kiến tập, cả lớp có ba người đạt loại giỏi: Luân, Thục và tất nhiên là cả Phong Lan. Các bạn đùa trêu: “Tam giác đều… đừng biến thành tam giác tình yêu đấy nhé!”. Luân chẳng nói chẳng rằng. Thục đỏ bừng hai má. Còn Phong Lan buông thõng một câu: “Không bao giờ”. Từ lâu rồi, Luân nào có mơ. Nói đúng hơn, Phong Lan đâu phải mẫu người con gái anh lựa chọn. Anh chợt nhớ đến một câu đố về quả vải anh đã thuộc từ bé: “Da cóc mà bọc bột lọc. Bột lọc mà bọc hòn than”. Anh không oán trách Phong Lan nhưng thấy lòng nặng trĩu một nỗi buồn.
Hôm sau, cô Nhạn sai ba cô bé giúp việc làm một bữa tiệc linh đình “mừng kết quả kiến tập tốt đẹp” của hai anh em. Mâm bát dọn xong xuôi, Phong Lan mặc chiếc sơ mi màu hoàng yến và chiếc váy cùng màu ngắn trên đầu gối, bước ra hiên vừa đúng lúc thầy Trọng đèo Thục đến. Phong Lan e lệ:
– Em chào thầy ạ!
Rồi quay sang ôm choàng lấy Thục như lâu lắm rồi mới được gặp nhau:
– Mộng Thục, hôm nay bạn đẹp quá!
Luân còn chưa hết ngạc nhiên trước cái tên đệm kệch cỡm chẳng hợp với Thục chút nào, đã thấy Thục má phấn môi son, trong bộ đồ trang phục y chang Lan bước vào nhà.
Cô Nhạn đon đả bước ra đón khách:
– Ôi! Cảm ơn thầy đã quá bộ đến vui cùng các em. Vào nhà đi Mộng Thục! Nom cháu cứ như là diễn viên điện ảnh ấy.
Cô Nhạn công bố:
– Bữa tiệc này trước hết là để cảm ơn thầy Trọng đã hết lòng dìu dắt, chỉ bảo để các em có được kết quả như hôm nay. Sau là động viên các bạn đã không phụ lòng tin của thầy, của mẹ.
Tiếng bật bia lách cách, bia sóng sánh tràn ly, thức ăn đầy bàn thơm ngào ngạt. Gương mặt ai cũng mãn nguyện. Thầy Trọng rót bia, gắp thức ăn cho mọi người như thầy là chủ nhà vậy. Luân ngượng ngùng như mình là kẻ được ăn theo chứ bữa tiệc đâu phải giành cho mình. Cậu viện lý do nhức đầu, xin phép lui về phòng nghỉ sớm. Về đến phòng, cậu vẫn nghe văng vẳng bên tai những lời nói nằn nì cậu ở lại cho bữa tiệc thêm vui cùng cái nhìn ái ngại của Thục. Mà Thục ơi! Mới hai tuần đi kiến tập, không ngờ em thay đổi nhanh thế! Không chỉ vì cái tên đệm sáo rỗng, bộ cánh hợp mốt, cũng không chỉ vì mùi nước hoa sực nức, cách trang điểm vụng về và dáng đi cố tình tạo ra uyển chuyển của một người mới tập làm sang… Luân mơ hồ nhận thấy một điềm báo không hay sẽ đến với Thục. “Nhất định mình sẽ…” Cậu trăn trở trên giường, vò đầu bứt tai: “Mà mình đã là gì của cô ấy đâu, Thục cũng giống như Phong Lan, mình lấy quyền gì để khuyên bảo cô ta?”. “Ừ, quyền là bạn – một người bạn tốt có chung sở thích văn chương. Văn chương hướng con người đến chân – thiện – mĩ. Nhất định… nhất định…”.
Luân thiếp đi lúc nào không biết. Tỉnh dậy mới thấy bụng đói cồn cào, cổ họng khát khô. Cậu bật điện, nhẹ nhàng ra phòng khách uống nước thì thấy cô Nhạn ngủ gật trên đi văng. Luân định quay vào phòng thì cô Nhạn tỉnh lại, dụi mắt, nói:
– Cô lên phòng cháu mấy lần, thấy cháu ngủ say quá. Mà khổ! cháu đã ăn được gì đâu cơ chứ! Hay cháu để cô gọi các em hâm nóng lại thứ ăn cho cháu?
– Không cần đâu cô ạ, cháu ăn đủ rồi.
Cô Nhạn pha cho Luân một cốc nước cam đá.
– Này Luân – Cô Nhạn dịu dàng nói – Từ lâu, cô đã coi cháu như con cái trong nhà, có điều này cô muốn hỏi ý kiến cháu…
Luân còn đang băn khoăn thì cô Nhạn đã tiếp lời:
– Cháu thấy thầy Trọng là người thế nào?
– Dạ, thầy rất giỏi và thương học sinh ạ!
– Cô cũng không giấu cháu: Cách đây một tháng, thầy Trọng đã đến xin cô cho phép được tìm hiểu em Lan!
“À, thì ra là thế! Chuyện Lan đi kiến tập đã có sự thoả thuận từ trước.” Nghĩ vậy rồi Luân mới trả lời:
– Ý Lan thế nào hả cô?
– Trước hôm đi kiến tập, nó chưa trả lời gì. Nhưng đợt này xem chừng xuôi xuôi rồi cháu ạ. Cô bảo nhất quyết phải có ý kiến của cháu.
– Tốt thôi, cô ạ! Em Lan và thầy Trọng thật xứng đôi vừa lứa!
Thấy Luân ngáp dài tỏ ý buồn ngủ, cô Nhạn tiếp lời:
– À, mà cô có chuyện này muốn nói thêm với cháu. Cháu và Lan giờ đã lớn, ở chung một nhà e không tiện. Anh em cháu thì chẳng có gì, có điều khách quan bên ngoài nhìn vào không hay! Đợt vừa rồi Lan về nói cô mới biết: cái Thục mồ côi cả cha lẫn mẹ, hoàn cảnh đáng thương. Cô định cho nó ở chung nhà với Lan. Còn cháu, cô đã bố trí cho nghỉ nhờ bên quán phở của cậu em họ của cô.
– Cháu cám ơn cô! Việc này cháu tự thu xếp được.
Nghe Luân ngỏ ý xin vào ở trong ký túc xá của sinh viên, thầy Trọng trực tiếp phân công các bạn nam sắp xếp, kê giường đón anh nhiệt tình. Phong Lan xăn xắn xếp ga đệm cho “ông anh nuôi”. Luân rùng mình nghĩ đến những cái vỏ chanh khách ăn phở đã vắt kiệt nước trong cái quán sang trọng nhà cô Nhạn.
Cái giường kê thêm ở phòng nam cho Luân nằm chính là cái giường Thục nằm ở phòng nữ. Một sự hoán đổi ngoạn mục bởi vì chính hôm đó, Vĩnh – lái xe chuyên chở đồ cho quán bà Nhạn đã vào tận ký túc xá giúp Thục chuyển đồ ra nhà Lan ở. Thục lại ở trên cái giường sang trọng gần hai năm qua Luân từng nghỉ trong gian phòng đầy đủ tiện nghi. Từ nay, số phận Thục gắn kết chặt chẽ với Phong Lan như Luân từng gắn kết. Luân không còn cơ hội thực hiện mong muốn tốt đẹp là góp ý cho Thục: Hãy biến mình thành ngọn đèn để giúp Lan “gần đèn thì sáng”. Cuộc đời thật đáng buồn “mình có tốt đẹp gì mà khuyên bảo người ta”. Từ đó, Luân lao đầu vào học tập và sáng tác. Lần này mục đích chính là kiếm tiền đỡ đần mẹ và các em. “Nghe thật xót xa cho cái thằng đa cảm, giàu mộng mơ, cao lòng tự trọng. Nhưng dù sao đó cũng là những đồng tiền sạch”. Luân tự an ủi mình và coi như không có gì xảy ra đối với cả ba đứa.
Nghỉ hè năm ấy, Luân giành dụm mấy đồng nhuận bút ít ỏi mua cân gạo cẩm và ít đường phên về biếu mẹ. Anh không muốn mẹ lo lắng nhiều cho mình. Mỗi lần về nhà, anh xa xót thấy mẹ già đi trông thấy, anh lại nhớ đến hình ảnh cô Nhạn, kém mẹ hai tuổi mà ngày càng phây phây ra.
– Mẹ ơi! Giò phong lan màu vàng con vẫn treo bên cửa sổ đâu rồi ạ?
– À, đêm ấy có một trận mưa đá lớn rơi đúng giò hoa làm nát, sau nó chết lúc nào mẹ cũng không biết!
Luân ra trường với tấm bằng loại ưu và trở lại quê hương công tác. Cả Lan và Thục cùng đỗ loại khá. Nghe nói thầy Trọng xin cho Phong Lan ở lại trường sư phạm giữ thư viện. “Thế cũng tốt! Để cô ta đứng lớp với kiến thức trống rỗng, vay mượn ấy thì chỉ làm khổ học sinh”. Lại nghe nói: Thầy Trọng giới thiệu cô vào Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh. “Rồi thầy lại vắt óc ra sáng tác những vần thơ trang sức thêm cho người đẹp”. Còn Thục ra trường dạy học, chàng lái xe năm nào đã xây nhà, chuẩn bị cưới cô. Cũng mừng cho em đã thoát khỏi cuộc sống bần hàn đeo bám suốt thời niên thiếu. Liệu có khi nào em nhớ đến mộng văn chương một thời em say mê ấp ủ?
Rồi Luân lấy vợ – một cô giáo dạy văn cùng trường có cái nhìn ấm áp và tâm hồn nhân hậu. Anh tìm thấy hạnh phúc đích thực của đời mình bên người vợ hiền, hai đứa con và nghề dạy học. Anh đã có hai tập thơ ra mắt bạn đọc rồi cũng dần quên hai người con gái từng dậy lên trong anh những rung động đầu đời.
Thế rồi trong một lần tình cờ công tác, Luân được biết câu chuyện của Lan. Ông Tòng, chồng cô bây giờ là một phó giám đốc sở từng ghé quán ăn của hai mẹ con. Thỉnh thoảng, ông trở lại quán, thanh toán cho cô Nhạn hậu hĩnh rồi lân la đến bên Phong Lan nói vài câu bâng quơ và nhìn cô với ánh mắt đắm đuối. Còn thầy Trọng đã chuyển vùng về quê vì trong một lần thư viện vắng khách, Phong Lan thấy trời trở lạnh bèn chạy về nhà mặc thêm áo khoác. Nghe có tiếng thở hổn hển trong phòng mẹ, cô tưởng mẹ bị cảm vội đẩy cửa bước vào. Không ngờ, cô đã nhìn thấy mẹ và người chồng chưa cưới trong bộ dạng của hai người nguyên thủy. Cô rú lên một tiếng kinh hoàng rồi lao ra đường như một kẻ điên dại. Một chiếc xe con suýt đâm sầm vào cô. Nhận ra ông Tòng, cô van vỉ: “Anh hãy đưa em đi khỏi nơi này! Càng nhanh càng tốt”. Đúng dịp đó, giám đốc sở về hưu, ông Tòng lên làm giám đốc và xếp cô làm thư ký riêng rồi cưới cô làm vợ sau khi đã lo lót để li dị bà vợ lam lũ ở quê.
Thục chưa kịp lên xe hoa thì đã bị bắt giam trong nhà đá. Hôm ấy, Vĩnh lái xe từ bên Lào về, đưa cho cô một cái túi:
– Em cất giùm anh túi mì chính. Anh chạy sang thằng bạn một lát rồi về ngay!
Vĩnh vừa đi khỏi, công an đã ập vào nhà đọc lệnh khám khẩn cấp. Thì ra trong cái túi Vĩnh đưa Thục có chứa thuốc phiện. Tang chứng, vật chứng rành rành, Thục không thể chối cãi. Vĩnh đã cao chạy xa bay. Thục bị kết án hai mươi năm tù giam. Kết cục thật đáng buồn. Rồi bỗng dưng cái tên Phong Lan lại xuất hiện trên Tạp chí Văn Nghệ của tỉnh với bài thơ mộc mạc giàu cảm xúc “Những cô gái núi”. Một bài thơ được thay nhan đề, còn nội dung chính là bài “Sinh ra từ trong núi” của Thục không sai một chữ. Luân thấy chân tay như rủn ra. Người bạn gái thân thiết đang ngồi bóc lịch trong tù, còn cô ta lại được người đời tán dương. Luân định bụng sẽ lên Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh nói rõ điều này nhưng lại ngại Lan cho rằng mình thù vặt, hơn nữa, anh chẳng có bằng chứng gì chứng minh những bài thơ đó thuộc về Thục. Tập thơ của Thục lần lượt được Phong Lan tung ra đều đều qua từng tháng với bút danh của mình và được bạn đọc khắp tỉnh ca tụng, một số nhà văn ưu ái giới thiệu như một cây bút mới giàu triển vọng. Luân ấn tượng nhất khi đọc bài “Cho một người bạn trai” với những dòng cảm xúc đắm say, mãnh liệt của mối tình đầu đơn phương, vô vọng. Anh bỗng chốc nhớ lại nét mặt thảng thốt của Thục khi cô ấy hỏi: Cậu đã đọc bài thơ “Cho một người bạn trai” chưa? và cái bóp tay vô tình của hai đứa trong một buổi chiều tà…
BÙI THỊ SƠN