Được thành lập và đi vào hoạt động từ năm 2004, lúc đầu chỉ có 01 đội với 10 thành viên, trải qua nhiều thay đổi, đến nay Bản Vàng Pheo có 03 Đội văn nghệ với tổng số 35 thành viên bao gồm cả nhạc công. Trong đó Đội trẻ từ 18 – 30 tuổi, Đội trung tuổi từ 31 – 40 tuổi và Đội cao tuổi từ 50 tuổi trở lên. “Có lẽ những bài hát, điệu múa của người Thái nơi đây đã trở thành mạch nguồn tuôn chảy trong dòng máu của mỗi thành viên, nên việc luyện tập các tiết mục mới, hay những bài xòe… từ thời Vua Đèo Văn Long truyền lại, luôn được các thành viên trong đội luyện tập tự nguyện tự giác. Thời điểm bận rộn mùa vụ, thì các buổi tối cuối tuần, họ lại cùng nhau tụ hội về nhà văn hóa bản để luyện tập. Những giai điệu tính tầu, nhịp trống xòe rộn rã, những lời dân ca Thái ngân vang kawps bản mường.
“Ngoài việc luyện tập những tiết mục mới, hướng dẫn cho Đội trẻ, Đội trung niên và các xã, bản lân cận. Giao lưu với các đội văn nghệ của thị xã Mường Lay tỉnh Điện Biên và huyện Quỳnh Nhai tỉnh Sơn La… thì chúng tôi còn thường xuyên luyện tập những điệu múa cổ của người Thái như: điệu xòe Phá xí (xòe bốn phương với tốp múa bốn người); điệu xòe Đổn hôn (điệu xòe cổ có những bước tiến lùi); hay điệu xòe Khắm khen một điệu xòe cổ nắm tay cùng xòe. Các trang phục, đạo cụ biểu diễn, hay đến việc mua son phấn trang điểm… ngoài sự hỗ trợ của Nhà nước thì chúng tôi còn huy động từ các nguồn xã hội hóa”. Bà Mào Thị Ổn, đội trưởng Đội văn nghệ cao tuổi chia sẻ với chúng tôi sau khi kết thúc phần hướng dẫn Đội văn nghệ trẻ với bài múa xòe cổ.
Một buổi luyện tập của Đội văn nghệ trẻ bản Vàng Pheo
Không chỉ múa hay, hát giỏi các thành viên trong Đội văn nghệ còn là những hướng dẫn viên du lịch, những đầu bếp cừ khôi trong việc chế biến những món ẩm thực của người Thái. Các món ăn truyền thống: pà pỉng tộp (cá nướng), khảu lam (cơm lam), nhứa mù khủa (thịt lợn hấp), nhứa giảng (thịt trâu hun khói)… được làm rất kỳ công từ khâu chọn thực phẩm, chế biến, ướp gia vị cho đến khi món ăn được bày ra bàn tiệc, khiến người ăn nhớ mãi không quên.
Hàng năm, vào các dịp lễ, tết, hội của bản, của xã như: Lễ hội Nàng Han, Kin Lẩu Khẩu Mẩu, Kin Pang Then, Lễ hội gội đầu… các thành viên của ba đội văn nghệ chính là hạt nhân quan trọng trong cả phần lễ và phần hội. Những bài hát dân ca dân tộc Thái cùng những bài múa khăn, múa nón, múa quạt hay những điệu xòe cổ làm say lòng du khách. Trang gái bản mường cùng khách thập phương cùng nhau tay trong tay trong nhịp xòe đoàn kết, bên ánh lửa bập bùng . “Tôi đã đi khắp nơi trong cả nước, đặc biệt là những vùng có đồng bào dân tộc Thái cư trú tập trung như: Mường Thanh (Điện Biên), Mường Lò (Nghĩa Lộ), hay người Thái ở Sơn La, nhưng tôi thấy Đội văn nghệ bản Vàng Pheo chính là những hạt nhân cực kỳ quan trọng trong việc gìn giữ, lưu truyền bản sắc văn hóa của dân tộc Thái trắng. Ngoài các bài hát, điệu múa, bài then hay những câu ca dao tục ngữ thì họ chính là những người thường xuyên truyền lại cho thế hệ trẻ cách chế biến những món ẩm thực, hay việc thêu may từng chiếc váy, áo cóm…”. Chị Vi Thị Thanh Hoài – Phó Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở chia sẻ.
Nhờ có sự chung sức đồng lòng của mọi người dân trong bản, đặc biệt là các Đội văn nghệ nên đến nay bản sắc văn hóa của người Thái nơi đây luôn được quan tâm gìn giữ và bảo tồn ngay từ mỗi mái ấm gia đình, bên cạnh đó còn được giới thiệu với trên 6.000 lượt du khách trong và ngoài nước mỗi năm đến thăm quan, thưởng ngoạn vẻ đẹp, sự quyến rũ của đất và người nơi đây.
Nhật Minh