Em vốc trên tay cả mùa hương mới. Cốm đầu mùa. Cốm của mùa thu. Cốm thơm cánh đồng, thơm nong nia, thơm cối đá, thơm tay em. Mùa cốm đã về. Mùa vàng mới lại về trong thung lũng…
Mùa gặt về trên khắp các cánh đồng của Than Uyên, xứ sở của những cánh đồng dưới chân dãy Hoàng Liên Sơn hùng vĩ. Các thung lũng thơm ngọt ngào hương lúa. Từ sáng sớm, sương mù đã len lỏi qua những hàng thông già, sà xuống ruộng như để hít hà, như để cuốn đi hương lúa lúc bình minh vừa ló rạng. Lúc ấy, lúa vừa tỉnh giấc. Lúa thơm tinh khiết và dịu dàng.
Rồi nắng lên, mây nhởn nhơ tản ra khắp bầu trời, đem theo nó là màu vàng trong trẻo của muôn nghìn giọt nắng thu. Cả Than Uyên đang mùa lúa mới. Khi ở Mường Than, Mường Kim, Mường Cang, Mường Mít lúa đang trổ đòng thơm ngát, cả cánh đồng ngả màu xanh xam xám thì Noong Thăng, Sắp Ngụa, Nậm Vai, Hô Ta, Pá Liềng, Hua Chít, Hua Đán, Noong Ma… đang vào vụ gặt. Những bậc thang vàng óng, mỗi làn gió lùa qua, cả ngàn bậc thang đung đưa, đung đưa như đang ca hát trong một giai điệu ngọt ngào. Giai điệu của mùa vàng về trên núi.
Mới ngày nào, cây mạ non ngơ ngác cắm chân xuống đất ruộng, thấy xung quanh chỉ vài hàng lúa, nó đâu ngờ rằng chẳng mấy chốc, lúa nhuộm xanh sườn núi. Và bây giờ, tất cả các bậc thang đều đã vàng ươm, những đàn chim sẻ, chim pít chao lên lượn xuống, ríu ran kể cho nhau nghe về vị ngọt của gạo tan pỏm, tẻ tròn, séng cù… Về vị lúa mới, về mùa gặt ở phía tây dãy Hoàng Liên Sơn.
Từ Khau Co nhìn xuống, Sắp Ngụa, Nậm Vai như đang mặc một tấm áo vàng sặc sỡ. Mỗi thửa ruộng đều tươi đẹp như mảnh hoa văn trên tay áo cô gái Mông. Mẹ cõng cháu ra đầu bờ, nhìn về xa xăm… Nơi đó là khe nước đầu nguồn, nơi mây ùn ra, đẩy nhau lên cao chót vót. Nơi đem về con nước nuôi cả cánh đồng và bản làng. Ai tìm ra khe nước đó đầu tiên? Ai lập bản ở đây, ai làm ruộng bậc thang để gieo trồng trên mảnh đất này? Cha dắt đàn trâu tung tăng gặm cỏ, nghe tiếng mõ trâu gõ vào chiều, thấy hoàng hôn như tan ra từng mảnh, rơi xuống những ánh nắng vàng sậm, chui vào bụng hạt thóc, để căng đầy tròn mẩy, để đem về ấm no. Cha nhớ ông bà, nhớ những người đã cày những thớ đất đầu tiên ở đây. Khe Tử, Nà Khằm vẫn cần mẫn chắt chiu từng giọt nước từ bụng núi, để chăm chút cho từng cây lúa, nuôi sống bản làng tự bao đời…
Đi về phía nam Than Uyên, theo những sóng lúa trên sườn núi, đến cầu vàng Tà Mung. Từ đây nhìn xuống, cả thung lũng nhuộm một màu vàng trù phú. Bên kia thung lũng là Hô Ta, Đán Tọ, Tụ San, bên này là Nậm Mở. Những đồi chè đang lên xanh. Lúa thơm quyện hương vào gió, thổi qua khe núi, ùa xuống dòng suối chảy về thủy điện Nậm Mở. Dòng nước chảy về thủy điện có thơm không nhỉ? Dòng điện làm ra ánh sáng, ánh sáng có thơm không?
Phía bên kia, những nương tam giác mạch đang ngậm nụ, chờ bung tỏa những màu hoa rực rỡ. Ai biết vì sao khi mới nở thì hoa trắng, nở vài hôm thì đổi thành màu hồng, rồi mới tàn đi? Có phải là nắng gió Tà Mung nhuộm cho hoa thêm thắm sắc? Và lúa mùa thu nơi này cũng chờ đợi hoa cùng bung nở để sẵn sàng tô điểm cho núi rừng thành một bức tranh rực rỡ, như lời cảm ơn dành cho những con người chăm chỉ cấy trồng, làm nên Tà Mung ấm no.
Mùa về rồi. Mùa thoăn thoắt tay liềm, nhịp nhàng giòn giã trong tiếng đập lúa. Mùa tươi tắn trong nụ cười của cha, của mẹ. Mùa trải đầy trên cót, mùa im lìm trong bung. Mùa căng trong những bao tải lớn, mùa tràn đầy trong thùng. Mùa thơm trong lá dong xanh, thơm gói cốm, gói xôi, thơm bát cơm mùa gặt. Mùa lấm tấm những giọt mồ hôi trên đôi má em ửng hồng, trên tay em ôm cả bó lúa vàng trĩu hạt vừa mới gặt.
Mùa về rồi. Đàn em đến trường tung tăng trong áo mới, cầm nắm xôi trên tay, vừa đi vừa ngắm núi rừng, vừa hát líu lo những câu dân ca giản dị. “Bạn ơi, đến đây đi, mùa lúa đã về rồi. Lúa đầy nương đầy núi, lợn gà đầy chuồng, bản làng tươi đẹp. Thảo quả đỏ trên nương, thảo quả thơm bếp lửa. Lúa chín thơm cả núi. Lúa chín thơm nồi cơm…”.
Mùa gặt về, những đám mây mang hơi lạnh heo may tràn về núi. Qua cánh đồng Mường Than, quyện trong mình hương lúa chín ngọt thơm dìu dịu. Thả hồn bay theo làn sương mỏng trên đỉnh Sam Sẩu, như nàng tiên dịu dàng tỏa nắng khắp vùng thung lũng này. Sao mà ánh trăng quyện ánh hoàng hôn muộn lại trong đến thế? Đang đi đường, thỉnh thoảng có ai tự nhiên dừng, đưa mắt lên nhìn trăng rồi xoa xoa tay, kéo vạt áo lại khi thấy hơi lành lạnh. Chiều buông tím sẫm trên những dãy núi bao quanh thung lũng. Dòng Nậm Phang, Nậm Sắp trong vắt, chảy chầm chậm, quanh co như muốn dừng lại để ngắm nhìn cánh đồng đang vào vụ gặt. Lúa chín vàng óng, mênh mông. Nhà ai gặt muộn. Từng đoàn người thoăn thoắt tay liềm. Tiếng máy tuốt lúa nổ giòn trên đường như xao động cả chiều thu, rơm bay tung lên, vị rơm vừa tuốt ngai ngái, thơm thơm khiến ta mê mẩn. Em ôm từng bó lúa đưa vào máy, đôi má ửng hồng mà nụ cười sao quá đỗi nồng hậu, thân thương…
Chiều, cánh đồng tỏa khói. Mùi khói đốt đồng nồng nồng thân thuộc, mùi khói ấm no. Mùa thu, mùa gặt đã về, mùa vàng len lỏi vào khắp mọi nơi trong thung lũng. Cả Than Uyên như khoác một tấm áo thổ cẩm nhiều màu, chủ đạo là màu xanh, đan xen những khoảng vàng rực rỡ, thỉnh thoảng có màu hoa chuối rừng, hoa tam giác mạch điểm xuyết cho tấm áo thêm đẹp.
Em đón mùa về, say sưa trong từng đường liềm, nhịp nhàng trong tiếng chày giã cốm, nâng niu khi ôm những bó lúa trên tay. Em vừa làm vừa hát. Hát về quê hương Than Uyên, về bản làng, về những người mở đất dựng lên thôn bản, hát về mùa thu đất nước, về Bác Hồ, về niềm vui của ngày Tết Độc lập, của ngày Than Uyên giải phóng. Và ai đó, đi giữa mùa vàng thung lũng, say sưa trong sắc hương mùa gặt – dường như còn mãi ngẩn ngơ – vì má em hồng, vì nghe em hát, hay vì em đang ôm cả mùa vàng trên tay?
ĐINH HỒNG NHUNG