Mênh mang, mênh mang tiếng sáo gọi bạn nơi đầu núi, nơi cuối bản. Nơi chàng trai khoác rìu lên rừng tìm gỗ dựng nhà, nơi cô gái Dao chăm chỉ nhuộm vải may áo đợi ngày về nhà chồng. Nơi con suối Tả Phìn nghiêng mình bên núi Đá Ô quanh năm mây phủ, nghi ngút khói hương trong lễ cấp sắc, lễ đặt tên… Nơi anh hẹn em mang mùa vàng về trên đá. Nơi sắc trắng hoa đương quy ngập đầy trong giá rét mùa đông. Em có nhớ không mảnh đất ấm áp tình người, tình cây, tình đất?
Tả Phìn gác tay ngủ ở lưng chừng núi nên đường về cũng phải qua đôi ba khúc cua uốn lượn quanh co đèo dốc, gập ghềnh suối xa. Mùa xuân vừa kịp tỉnh giấc nên cánh đào đã rộ hồng chúm chím môi hoa trên những vườn cải ngồng, cải làn đang độ lớn gặp gió về, sương vãi nên căng tròn một màu xanh mướt mát. Mây chùng chình qua mấy đỉnh núi, ngọn đồi rồi buông mình lả lơi bên những hàng cây cổ thụ đang rũ bóng che chắn cho miền cổ tích được lưu giữ tự bao đời nay ở núi Đá Ô hay động Ông Tiên lừng lững giữa bạt ngàn mây, bạt ngàn gió.
Xuân về nhưng khí trời ở Tả Phìn vẫn lạnh nên cây rừng cứ xoắn xít, ôm ghì lấy nhau như nỗi quyến luyến của nàng Kiều khi chia tay chàng Kim. Lớp bụi thời gian co vào rồi xếp chồng lên nhau như những lớp đá xanh trên liếp mái nhà mình. Từng thớ đá in hằn những nhọc nhằn của mẹ, giọt mặn cuộc đời cha chở che tuổi thơ con qua mưa nắng, bão giông của cuộc đời. Ai đi xa rồi có nhớ đôi má hây hây đỏ vì rét, vì buốt, vì ánh lửa bấp bùng trong đêm đông giá? Có nhớ tiếng cồng, tiếng chiêng mỗi sớm mai khi nhà trai đến đón dâu cho kịp giờ lành? Có nhớ nhịp bước rộn ràng của thầy mo trong lễ đặt tên hay leng keng tiếng bạc trên áo mới của chàng trai trong lễ trưởng thành suốt bảy ngày đêm sập sình khắp bản làng?
Người Dao yêu rừng, yêu núi như yêu trái tim mình vậy. Từ thuở cha ông mở đất thì rừng núi là nguồn sống, là điểm tựa tâm hồn. Từ lúc sinh ra treo bánh rau ở ngọn cây cho đến lúc từ giã cuộc đời chọn cho mình một ngọn đồi, ngọn núi để nằm. Có phải vì thế mà mỗi người đàn ông dân tộc Dao đều hãnh diện khi được đặt tên là Sơn, là San với ước vọng đứa con ấy sẽ mạnh mẽ, vững trãi như núi như rừng? Mỗi cô gái tên Mẩy, tên Lưu đều là một niềm tin được gửi gắm về một cuộc sống sung túc, an lành? Có phải vì tình yêu ấy mà mỗi hòn đá, mỗi hang núi lại được nhân dân nhìn ngắm như một cuộc đời, một số phận, một câu chuyện liên quan đến con người? Có phải vì thế mà núi Đá Ô, động Ông Tiên còn mãi đến bây giờ?
Đi từ thị trấn vào, quành qua vài ngõ nhỏ sập xệ những giàn su su lủng lẳng những quả là quả là đến núi Đá Ô. Ngọn núi không quá cao nhưng tròn vành vạnh như một chiếc ô cắm trên đỉnh núi. Người ta kể lại rằng, ngày xưa có một ông tiên trên trời, vén mây nhìn xuống hạ giới thấy bản làng tươi đẹp quá mới giáng trần dạo chơi, khi về trời ông để quên chiếc ô rồi hóa đá cho đến ngày nay nên ngọn núi ấy mới được gọi lá núi Đá Ô. Người Tả Phìn vì trân quý những thứ tạo hóa ban cho mình mà lập bàn thờ dâng hương tưởng nhớ qua nhiều thế hệ để rồi giờ đây Núi Đá Ô như là chốn đi về của thần linh một cõi.
Qua núi Đá Ô, đi khoảng hai cây số trèo núi là động Ông Tiên. Người ta cũng kể rằng đây là nơi thuở ấy ông tiên dừng chân nghỉ ngơi khi dạo chơi hạ giới vì thế mà đá núi vui mừng nở hoa trên từng ngóc ngách hang sâu. Những thạch nhũ cứ thế chồi ra muôn hình vạn trạng từ cửa hang và đến tận cùng của động cùng với âm thanh tí tách của nước được chắt lọc qua nhiều tầng đá khiến cho người đến dạo chơi có cảm giác lành lạnh như bước vào một thế giới vừa thâm u, tĩnh mịch vừa đẹp đến mê hồn… Vượt qua thời gian, gắn liền với những biến cố lịch sử kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ hay chiến tranh biên giới, động Ông Tiên giờ đây là di tích lịch sử, là niềm tự hào về những chiến tích oanh liệt của nhân dân Sìn Hồ chống giặc bảo vệ Tổ quốc.
Trên mảnh đất cằn trơ mõm đá, những cô gái Dao thoăn thoắt tay liềm, tay cuốc để đương quy thơm lừng rừng núi ngày đông, để hoa cải rộ vàng cuối xuân, để bếp than đỏ hồng những thông mùa hạ và thậm thịch tiếng chày giã gạo, giã ngô dưới trăng mùa thu. Cuộc sống hiện đại đang hình thành bên trong cách nghĩ, cách sống của lớp trẻ nhưng Tả Phìn vẫn mênh mang một cõi như nốt thăng trong bản nhạc du dương của cao nguyên Sìn Hồ.
CHÂM VÕ