Càng về chiều, trời càng tối nhanh. Ánh nắng đã tắt dần sau đỉnh núi hình yên ngựa ở phía tây. Thào Hoa lê từng bước nặng nề về phía ngôi nhà xơ xác cuối bản. Gùi củi dồn hết sức nặng lên đôi vai nhỏ nhắn của tuổi lên mười, níu đôi chân nó bám chặt xuống đất. Ánh đèn đã bắt đầu le lói bên trong những ngôi nhà gỗ lợp ngói thấp lè tè. Thào Hoa nhấc cánh cổng bằng những thanh tre già lâu ngày, bị nắng mưa làm cho ọp ẹp. Thấy người, con Cộc chạy ra, cuống quýt, nhảy nhao nhảy xỡn, chồm cả lên người cô chủ ra vẻ mừng rỡ. Thào Hoa khéo léo đặt gùi củi xuống chái nhà, cô bé nghiêng gùi, rút từng thanh củi dài ngắn, xếp gọn gàng thành đống. Mồ hôi lấm tấm trên trán, ướt hết cả chiếc áo cánh đục màu vì những thứ nhựa cây và bụi bẩn.
Không kịp nghỉ ngơi, cô bé lại thoăn thoắt vào nhà nhóm bếp, đặt ấm nước lên đun rồi ra sau nhà vo gạo nấu cơm. Khói bếp bốc lên từng đợt, từng đợt, một màu trắng loang loãng phảng phất cả mùi khét đắng từ nhựa cây cháy. Cơm chín, Thào Hoa đặt lên chiếc mâm đan bằng những lạt tre trông như một chiếc mẹt chỉ khác là không có vành bằng thân cây mây bao quanh: Một bát muối ớt, một đĩa rau cải cay luộc, một bát nước rau, bốn đôi đũa với bốn cái bát con. Cô bé ra đầu hè, lôi đứa em tầm ba, bốn tuổi ra khỏi cái xúc cẩu chỉ còn một cái đầu kéo bằng nhựa dính lấy hai cái bánh xe còn chạy được. Đây là món đồ chơi duy nhất của thằng bé, nó nhặt được khi đi chợ huyện chơi với mẹ hồi cuối tháng trước. Thào Hoa đưa em ra vòi nước bắc từ đầu nguồn về, rửa tay chân toàn những đất với cát đục ngầu.
Sắp xếp chỗ ngồi cho em trai cạnh mâm cơm xong, nó rón rén lại gần cái giường nơi có người đàn ông đen đúa, gầy gò với hơi thở khó nhọc. Nó nói khẽ, chừng như sợ người đàn ông kia giật mình:
– Bố dậy ăn cơm thôi!
Thào Hoa đứng yên, chờ đợi câu trả lời. Nó nghe như thời gian đang ngừng trôi, không khí khó thở quá, hơn cả lúc nó leo núi hay gùi những thanh củi nặng. Người đàn ông vẫn nằm yên như không nghe thấy lời con gái gọi. Đột nhiên, ông ta trở mình, thì thào:
– Hoa à… Mày… ăn trước đi. Tao… mệt…
Thào Hoa thở hắt ra một cái, như trút được gánh nặng. Thôi để một lát bố ăn cùng mẹ cũng được. Nó nghĩ. Cũng không biết bố nó mắc bệnh gì mà dạo này ông ấy yếu hẳn. Mà thôi, kể cả có khỏe bố cũng có giúp được gì cho mẹ đâu. Cũng là như nhau cả mà.
Thào Hoa xới cơm ra bát, chan nước canh cho em ăn trước, thằng bé ngồi xúc ăn ngon lành. Thào Hoa khệ nệ bê nồi cám ngô lên bếp, vừa giở sách ra học vừa luôn tay nguấy. Nó muốn chờ mẹ đi làm về rồi cùng ăn.
Mẩy Sú đi làm về, vừa kịp để cái cuốc lên cạnh đống củi. Cô bước chân ra sau nhà. Ánh sáng từ cái bóng điện tù mù trong nhà lọt qua những kẽ hở của bức vách bằng những tấm gỗ ghép lại vừa đủ cho cô nhìn thấy đường ra chỗ vòi nước đang chảy. Mẩy Sú đưa bàn tay ra, đỡ lấy những vốc nước nguồn trong vắt, mát lạnh. Cô vã lên mặt, lên người. Nước làm cô tỉnh táo lại.
Những ngày nối tiếp ngày cô phải trải qua đều buồn tẻ và nhạt nhẽo giống nhau. Nó lặp đi lặp lại khiến Mẩy Sú thấy ngột ngạt, có lẽ nỗi buồn sẽ dai dẳng đến cả khi cô không còn trông thấy mặt trời nữa. Căn nhà có người đàn ông ốm yếu như con ma đói kia, căn nhà như một địa ngục trần gian đang chờ đợi cô. Tất cả nỗi đau đớn dồn nén lại đã lâu trong người cô như muốn bung tỏa ra, nó rình rập sức chịu đựng của cô mỗi ngày như con thú hoang chỉ chực con mồi đặt chân đến là lao vào cắn xé.
Lần giở thay váy áo trong đêm tối, Mẩy Sú cẩn thận vén tóc lên một cách gọn gàng. Cô không muốn con cái nhìn thấy sự chán chường ở người mẹ đang cố gồng hết sức lực của mình để gánh lấy ngôi nhà này. Đi qua cối xay ngô, Mẩy Sú cảm giác có mùi mèn mén vương vấn đâu đây. Cô nhớ những ngày ở cùng mẹ xay ngô, đồ mèn mén. Mẹ nấu mèn mén thuộc loại khéo tay nhất bản, không phải bỏ nhiều bột ngô vón cục, ăn vừa miệng. Vị béo bùi, ngòn ngọt của ngô còn đọng mãi dư vị trên đầu lưỡi đứa con gái lấy chồng xa.
Bước qua bậc cửa, đập vào mắt Mẩy Sú là cảnh con gái gật gù bên nồi cám nấu cho lợn. Cô lại gần, khẽ lay gọi con gái:
– Hoa à! Lên giường ngủ thôi con. Lửa sắp bắt cháy hết tóc rồi kia kìa.
Thào Hoa mở mắt ngơ ngác:
– Ơ, mẹ về rồi à, em ăn rồi! Con cho em lên giường ngủ, giắt màn cẩn thận rồi. Con đợi mẹ về cùng ăn cơm…
Mắt Mẩy Sú nhòa đi, thương con gái quá. Trẻ con không có tội. Nếu không vì con, có lẽ cô cũng bỏ đi lâu rồi.
– Mẹ khóc à?
– Không, khói bay vào mắt mẹ. Ra ăn cơm, rồi đi ngủ thôi con, muộn rồi.
Cô đáp lại lời con gái, nghe từ phía trong buồng tối có tiếng cựa mình. Mẩy Sú cố nuốt những miếng cơm lạnh ngắt, vị đắng từ rau cải, mặn cay từ muối ớt làm mặt cô ửng hồng. Mắt cô rưng rưng, nhìn đứa con gái ngoan ngoãn cắm cúi ăn không một tiếng thở than, càng khiến lòng người làm mẹ như quặn thắt lại.
Ăn xong, hai mẹ con lên chiếc giường đối diện căn buồng có người đàn ông đang nằm rên rỉ. Mẩy Sú sắp xếp lại những đồ đạc, chăn gối đang để bừa bộn trên giường để lấy chỗ ngủ. Thào Hoa nhẹ nhàng nằm phía trong, sát cái vách ghép bằng gỗ pơ mu, đặt lưng xuống là nó ngủ ngay. Đứa em trai nằm giữa, đang mơ ngủ ú ớ, nước dãi chảy vòng quanh miệng. Nghe tiếng con thở đều đều, Mẩy Sú mới khẽ khàng trở dậy, vén màn đi ra.
– Mẩy Sú u u… Con Mẩy kia… Ma rừng tha mày đi đâu rồi… Mày… Mày… Không mua thuốc cho tao à… Hừ… Hừm..
Tiếng người đàn ông gằn giọng, rên lên từng hồi. Mẩy Sú nuốt nghẹn, vội vàng chuẩn bị đồ rồi châm đèn. Mùi thuốc phiện bay ngào ngạt quyến rũ, đến cả con thạch sùng ngửi nhiều cũng muốn nghiện. Mẩy Sú nhìn từng làn khói loãng bay đi, cô như nhìn thấy từng thứ giá trị trong nhà đã biến mất vào ánh sáng của cái bàn đèn trên tay chồng cô. Gã đàn ông hom hem chỉ còn da bọc xương, sau khi thỏa mãn cơn nghiện dày vò đến thống khổ, cơ mặt gã giãn dần ra, đôi mắt tê dại, đê mê. Một sự thỏa mãn cực độ khiến gã tạm thời quên đi mọi sự đau đớn của các căn bệnh đang dằn vặt gã. Gã đưa đôi tay gân guốc của mình nắm lấy tay Mẩy Sú đang ngồi thụp xuống bên cạnh với khuôn mặt sầu khổ. Gã định kéo cô lên giường, Mẩy Sú gạt tay gã ra, cô thấy kinh tởm gã đàn ông trước mặt. Người mà cô đã từng yêu mến, bỏ nhà cửa, cha mẹ để theo gã trên con ngựa từ chợ về. Cô bỏ ra ngoài cửa, mặc kệ ánh mắt thảng thốt từ chồng mình.
Mẩy Sú ngồi khóc không biết đã bao lâu, và đây là lần thứ bao nhiêu kể từ khi Sùng – chồng của cô dính vào nàng tiên nâu, cô cũng không còn rõ nữa. Trong nhà đã im ắng từ lâu, chỉ còn tiếng thở đều đều của hai đứa trẻ, chồng cô thức hay ngủ cô cũng không muốn biết. Trong cái căn nhà gỗ đơn sơ này, chỉ còn cô và con Cộc là còn thức. Cô tựa lưng vào chiếc cối xay ngô, ngước mắt lên nhìn bầu trời đầy sao, hai dòng nước mắt chảy quanh má đã khô tự bao giờ. Không có từ ngữ nào để miêu tả hết được cảm giác của cô bây giờ. Một nỗi niềm tuyệt vọng, đau khổ níu cô xuống. Ngày nào cô cũng làm quần quật như một con ong chăm chỉ từ sáng sớm tinh sương tới khi mặt trời lặn. Thế mà con cái vẫn phải ăn đói, quần áo không đủ mặc, dù nhà chỉ có ba mẹ con cộng với gã là bốn. Bởi phải nuôi một con ma nghiện ngập, bao nhiêu tiền mới đủ nuôi cái bàn đèn của gã chồng? Tủi thân, cô lại thổn thức. Những dòng nước mắt đuổi nhau, rơi thánh thót xuống nền đất ẩm ướt vì sương lạnh.
Nào chỉ riêng cô khổ, ở cái bản cao này, thanh niên trai tráng, đa số là nghiện. Đầu bản có bà Sua đang ốm nằm ở nhà rên rỉ vì đau đớn, vì không có tiền đi viện, dù trước kia nhà bà thuộc dạng khá giả nhất bản. Từ khi hai thằng con trai dính vào ma túy, nhà còn bồ thóc giấu dưới đống quần áo cũ chúng cũng đem bán, còn thiếu cái nhà gỗ chúng chưa dỡ ra được thôi. Hàng đêm, bà nằm rên rỉ một mình trong căn nhà trống huơ trống hoác. Kìa, phía cuối bản vẫn đang có tiếng nỉ non, tiếng Xèng đang khóc chồng. Chồng chết vì sốc ma túy, Xèng phải ở góa khi tuổi mới đôi mươi. Từ khi làn khói nâu, rồi khói trắng của thuốc phiện và ma túy thổi vào bản, cái nghèo cái khổ cứ bám riết lấy những người dân bản, nó ăn hết của, ăn hết sức khỏe của những người nghiện và gia đình của họ.
Mẩy Sú mệt quá, cô dựa một tay lên cối xay ngô, gục đầu xuống, thiếp đi. Cô mơ thấy ngày đầu tiên gặp Sùng dưới chợ phiên, tiếng kèn lá tâm tình cùng nụ cười duyên khiến bao cô gái đắm say. Đôi chân khỏe, đôi tay dẻo dai đi làm nương, đi rừng không biết mệt. Sùng đi từ nhà tới đỉnh ngọn núi hình yên ngựa chưa mất tới nửa ngày. Cô thấy mình ngồi sau con ngựa màu tía, áp mặt vào mái tóc thơm mùi sơn tra của Sùng. Cô thấy Sùng lấy cây tre chọc xuống đất thành những hốc nhỏ, cô theo sau để tra những hạt ngô mây mẩy, vàng óng. Mẩy Sú dựa đầu vào vai chồng, cùng nhau ngồi trên tảng đá trắng trên lưng núi, Sùng lại thổi kèn lá: “Em chưa thương ai/ Em hãy về cùng anh/ Mình xin cha, xin mẹ/ Mình thành vợ, thành chồng/ Như con sóc có đôi/ Như con chim rừng có bạn/ Em có thương anh/ Hãy đi về cùng anh…”.
Những con chim lích chích gọi nhau, chuyền từ cành nọ sang cành kia, làm những giọt sương mai đọng trên lá rơi xuống đất tí tách. Con gà rừng gáy hồi cuối gọi vạn vật thức dậy sau một đêm dài. Ánh nắng trải dài một màu vàng mượt, ấm áp xua những đám mây thành một dải trắng trên lưng chừng dãy núi đá Ô. Sương tan dần. Các nóc nhà trên bản Khâu Sọi lần lượt hiện ra. Một khung cảnh miền núi quen thuộc và yên bình.
Ánh nắng chiếu sáng con đường Thào Hoa đi học. Mẩy Sú lại tất tả gửi đứa con trai đến trường mầm non rồi vội vàng cho vào lu cở những con dao phát, cuốc và nắm cơm với mấy hạt muối trắng lên nương núi phát rẫy, làm cỏ cho kịp mùa tra hạt. Tưởng chừng như mọi nỗi buồn đau của con người thì giấu kín vào đêm. Sự khốn khó liên miên khiến người dân nơi đây không thể quên đi rằng, nỗi đau khổ, vất vả của họ đều có nguồn gốc từ con ma thuốc trắng, thuốc đen. Nỗi đau đó không ở đâu xa, nó hiện hữu ngay trước mắt và họ phải chịu đựng nó trong sự bất lực. Nó ở ngay trong mỗi nóc nhà dột nát vì thiếu bóng dáng đàn ông sửa chữa. Ma túy, thuốc phiện làm cho cả bản xác xơ, nghèo đói vì những trụ cột trong gia đình ở nơi đây đã lỡ lao thân vào con đường nghiện ngập.
Vào lớp, Thào Hoa say sưa với những con chữ với những phép tính của một bài toán khó, chìm mình vào kiến thức giúp nó quên đi những đen tối trong chính căn nhà nó sinh ra và lớn lên. Nó cũng biết xấu hổ mỗi khi mặc những chiếc váy cũ đi học, những bữa cơm đạm bạc, những giọt nước mắt đau khổ của mẹ khi đã cố gắng hết sức mà gia cảnh vẫn thiếu thốn. Tất cả chỉ tại cơn gió thuốc phiện đã thổi mất người bố đáng kính, hiền lành, chăm chỉ. Với sức một đứa trẻ, Thào Hoa làm được gì, nó cũng như mẹ, chứng kiến những cơn vật thuốc của bố trong đau xót và bất lực.
Ngày đầu, bố mang cây lạ về trồng ở nhà, lá nó to như một cây cải mọc tốt, cây ra những bông hoa với cánh mỏng manh, màu tím đỏ, một vẻ đẹp lạ, đầy lôi cuốn. Thào Hoa bị vẻ đẹp của những bông hoa thuốc phiện mê hoặc. Lần đầu ngửi hơi thuốc phiện thơm lừng từ bàn đèn của bố, Thào Hoa từng có suy nghĩ ngây dại sẽ thử chúng một lần. Chứng kiến từng đồ vật trong nhà đội nón ra đi theo khói thuốc phiện của bố, những trận cãi vã của bố mẹ, những trận đòn thù của bố diễn ra trong sự sợ hãi kinh hoàng của Thào Hoa, lúc này trong đầu óc non nớt đã hình thành một nỗi căm hận với “nàng tiên nâu” độc ác.
Đêm qua, mẹ lại không có giấc ngủ trọn vẹn, Thào Hoa biết nhưng chỉ quay mặt vào vách khóc trong lặng thầm. Nó đã làm gì sai, nó đã cố gắng hết sức làm những công việc quá tuổi của mình, cố gắng ngoan ngoãn, thương bố, thương mẹ, thương em, mà tại sao những nỗi đau cứ len lỏi mỗi ngày trong gia đình nó. Nhiều lúc Thào Hoa thấy nó đang sống trong một cuộc sống vô vọng, khổ sở, đầy những bất an. Nó cố xua đi những suy nghĩ luẩn quẩn, nó phải vững vàng để làm chỗ dựa cho mẹ và em nữa. Nó thầm cầu mong sao có một vị thần nào đó giống như trong những câu chuyện cổ tích nó đọc được, có thể giúp bố nó thoát khỏi thuốc phiện, gia đình nó sẽ lại hạnh phúc như ngày xưa. Ước mong là một chuyện còn thực tế mỗi ngày lại lạnh lùng hắt một bát nước lạnh giá lên người Thào Hoa.
Hôm nay, giờ học kết thúc sớm, trước khi về cô giáo giao bài tập làm văn với đề tài “Sau này khi lớn lên em ước mơ theo ngành nghề gì”. Trên đường về, Thào Hoa nghĩ mãi, đầu óc ngày thường được cô giáo khen thông minh sáng dạ mà nay tù mù rối ren, không nghĩ ra điều gì khiến Thào Hoa phát bực. Ngay từ dưới chân dốc nhìn lên, Thào Hoa đã thấy nhiều người đứng xúm xít quanh cửa nhà mình, nó hộc tốc chạy về.
Trong hơi thở hổn hển, Thào Hoa thấy chú Tủa, trưởng công an xã đang đứng nói chuyện với mọi người trong nhà. Mẹ Thào Hoa đang bế em trai nước mắt ngắn dài. Bố của Thào Hoa nhìn con gái nở nụ cười tươi rói trên khuôn mặt hốc hác, đen sì nhem nhuốc vì ám khói thuốc lâu ngày, mặc cho Thào Hoa đang thở dốc, mặt tái mét đi vì sợ. Chú Tủa nói rằng bố của Thào Hoa đáng khen vì đã vận động nhiều người khác trong bản đi cai nghiện cùng mình.
Chú Tủa còn nói nhiều lắm, chú đã lên bản vận động nhiều lần mà, chính chú còn giải thích cho Thào Hoa và mọi người trong bản tác hại của thuốc phiện, ma túy; về việc trồng, sử dụng và buôn bán chất cấm sẽ bị pháp luật xử lý như thế nào. Hóa ra, không có ông tiên, ông bụt nào giúp được bố và những người đã lỡ chân sa ngã cả, chỉ có tự họ nhận ra và quyết tâm đứng dậy làm lại cuộc đời mà thôi. Cơn gió độc này sẽ biến mất, những nỗi đau sẽ thôi hành hạ những người lương thiện vô tội, một tương lai tươi sáng, đầy hi vọng đang chờ đợi những đứa trẻ như Thào Hoa.
Thào Hoa gạt nước mắt, mỉm cười, nó đã biết sẽ viết gì trong bài tập làm văn cô giao ngày hôm nay…
ĐẶNG THÙY TIÊN