Động Tiên Sơn (động Đán Đón, Pờ Ngài Tủng hay động Đá Trắng ) là một thắng cảnh thiên tạo tuyệt mà khi đặt chân lên vùng đất Tam Đường (Lai Châu.
Con đường dẫn đến động Tiên Sơn phải đi qua vô số ngọn núi nhấp nhô, trùng điệp, những ngọn núi của vùng đất Bình Lư (Tam Đường) như những chiếc bát úp tuyệt đẹp. Cảnh sắc nơi đây có sự hòa điệu giữa núi non, suối ngàn, chim muông, tất cả tạo nên một không gian thơ mộng, hữu tình. Giữa không gian ấy, động Tiên Sơn như một nàng tiên kiều diễn giáng trần tự bao giờ để làm đẹp cho xứ sở. Quần thể động thuộc xã Bình Lư (Tam Đường- Lai Châu).
Bước chân vào cửa động, chúng tôi có được một cảm giác khác so với cuộc sống bên ngoài. Khí hậu ở đây mát lạnh quanh năm khiến cho ai khi đến đây cũng cảm thấy nhẹ nhõm và khoan khoái. Không gian tĩnh lặng đến tuyệt đối, chỉ có tiếng rơi tí tách của những giọt nước hữi tình từ trên vòm đá xuống nhũ đá dưới lòng động hay vách động để bồi tụ thành những trụ đá từ ngàn năm.
Động Tiên Sơn có 36 cung động với lòng động và mái vòm cao rộng tạo nên một không gian hang động kỳ ảo. Xưa kia, người dân bản địa phát hiện ra động sau những vạt rừng xanh thẳm và vách đá có màu trắng được tạo bởi đá trắng nên người ta thường gọi đây là động Đá trắng. Động Tiên Sơn gắn liền với truyền thuyết 99 ngọn núi, 99 hồ nước ở vùng đất này. Theo truyền thuyết mà cư dân bản địa kể lại, 99 ngọn núi tượng trưng cho 99 chàng trai lực lưỡng, khỏe mạnh còn 99 hồ nước biểu tượng cho 99 cô gái xinh đẹp, đảm đang. Núi và nước tiếp giáp nhau tạo nên sức mạnh, sự trù phú để làm nên sự sống, sự phì nhiêu cho những cánh đồng.
Đứng từ bên ngoài nhìn vào, động Tiên Sơn ẩn mình sau những rừng cây xanh thẳm, ít ai ngờ rằng, phía bên trong lại ẩn chứa một không gian hang động tuyệt đẹp. Động hoàn toàn được tạo tác tự nhiên, không có sự can thiệp của con người nên khi đến đây, ai cũng cảm nhận được vẻ đẹp tự nhiên mà hữu tình của động đá. Kỳ thú nhất là trên mái vòm của động có muôn ngàn nhũ đá dài, ngắn, lớn nhỏ, đủ mọi hình thù như đang buông mình xuống không trung tạo thành một bức tranh sống động về nhũ đá. Ở đầu mỗi nhũ đá có những giọt nước chảy xuống tạo thành nên những trụ đá muôn hình vẻ ở dưới chân.
Đứng ở giữa lòng động, con người có thể ngước nhìn lên để cảm nhận vẻ đẹp của mái vòm và quan sát những vách nhũ đá như đang chuyển động tinh tế. Tại đây, khi quan sát, chiêm ngưỡng, con người có thể hình dung, tưởng tượng ra những hình thù con người, con vật được tạo bởi sự kết hợp giữa đá và nước. Khi ánh sáng chiếu vào, những nhũ đá, trụ đá phát ra những màu sắc tuyệt đẹp khiên cho không gian trở nên huyền ảo, tựa như chốn bồng lai tiên cảnh.
Phía lòng động có những dòng suối nhỏ với làn nước trong mát tạo cho không gian động vẻ đẹp hữu tình và thơ mộng chảy qua các cung động được người dân bản địa đã đặt cho những tên gọi hết sức gần gũi gợi lên nguồn cội của dân tộc như cung Lạc Long Quân, Âu Cơ, Bà Chúa Kho…Lắng lòng mình khi đứng giữa hang động, chúng tôi đã cảm nhận được những thanh âm trong trẻo, nhẹ nhàng vang lên từ tiếng rơi của những giọt nước, tiếng róc rách của những dòng suối nhỏ, tiếng khúc xạ của những âm thanh núi rừng lọt vào từ ngoài hang động.
Đi sâu vào trong, chúng tôi được khám phá các cung khác nhau của động Tiên Sơn. Mỗi cung sẽ gợi lên một vẻ đẹp riêng với bao điều kỳ thú. Nếu muốn thư giãn, du khách có thể dừng chân ở một cung động rồi ngả lưng trên những tảng đá phẳng lì, mát lạnh để cho tâm hồn thư thái, xua tan bao mệt nhọc.
Động Tiên Sơn là một thắng cảnh tuyệt đẹp của xứ sở Tam Đường. Với vẻ đẹp thiên tạo, non nước hữu tình, động Tiên Sơn là điểm đến tạo nên cảm xúc trong lòng mỗi du khách, để có thêm trải nghiệm ý nghĩa về một Tây Bắc hùng vĩ, thơ mộng, về non nước Việt Nam hữu tình tươi đẹp.
Nguyễn Thế Lượng