Trong quá trình xây dựng nông thôn mới, văn hóa giữ vai trò quan trọng, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển; văn hóa truyền thống được khai thác triệt để theo hướng loại bỏ các hủ tục lạc hậu, tiêu cực; phát huy mặt tốt đẹp, tích cực nhằm phù hợp với nhu cầu hưởng thụ, sáng tạo văn hóa của người dân trong giai đoạn mới.
Chúng tôi đi thăm Nhà văn hóa bản San Thàng 1 xã San Thàng (TP Lai Châu) được xây dựng kiên cố, khang trang với những bức tường xung quanh được ốp bằng đá cuội. Con đường nội bản ngoài việc được bê tông hóa sạch đẹp thì hàng rào hai bên đường cũng được xếp bằng đá rất kỳ công. Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Hoàng Chí Tình cho biết: “Quan điểm của xã chúng tôi là xây dựng nông thôn mới phải có lộ trình, kế hoạch cụ thể. Đồng thời đặc biệt quan tâm chú trọng bảo tồn phát huy bản sắc văn hóa gắn với phát triển du lịch. Chính vì vậy ngoài việc bảo tồn sống lễ hội “Tú tỷ” của dân tộc Giấy được tổ chức vào dịp 2/2 âm lịch hàng năm, thì những bài hát, điệu múa hay nghề làm bánh bỏng, bánh khảo… vẫn được đồng bào dân tộc Giấy nơi đây bảo tồn, phát huy và trở thành hàng hóa không thể thiếu được tại mỗi buổi chợ phiên San Thàng”.
Trao đổi với bà Tẩn Thị Quế, Phó giám đốc Phụ trách Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, chungs tôi được biết: Hàng năm Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã chủ động ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện công tác xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, phong trào “TDĐKXDĐSVH” gắn với việc thực hiện chương trình nông thôn mới. Chủ trì tổ chức các lớp tập huấn nghiệp vụ về xây dựng tổ chức hoạt động Nhà văn hóa, Đội văn nghệ, Câu lạc bộ kỹ năng tuyên truyền vận động xây dựng gia đình văn hóa, bản văn hóa… cho cán bộ làm công tác văn hóa, ở cấp huyện, cấp xã, bản trên địa bàn toàn tỉnh; tổ chức các hội thi, hội diễn về văn hóa, thể thao như: Hội diễn Nghệ thuật quần chúng các xã nông thôn mới, Hội diễn NTQC các Đội văn nghệ mạnh, tiêu biểu… Tăng cường lồng ghép các nội dung tuyên truyền về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, của tỉnh về xây dựng nông thôn mới vào các hoạt động thông tin tuyên truyền. Qua đó, người dân hiểu và tự nguyện tham gia vào các hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch nói riêng và xây dựng nông thôn mới nói chung”.
Đội văn nghệ bản Sin Suối Hồ xã Sin Suối Hồ biểu diễn cho du khách đến thăm quan
Nếu như từ năm 2011 trở về trước kinh phí hỗ trợ xây dựng nhà văn hoá là 100 triệu đồng/01 nhà văn hoá xã, 50 triệu đồng /01 nhà văn hoá thôn, bản. Thì từ năm 2013 đến nay nguồn kinh phí được nâng lên 150 triệu đồng/01 nhà văn hoá bản, khu phố, 300 triệu đồng /01 nhà văn hoá xã, phường. Bên cạnh việc sử dụng có hiệu quả nguồn vốn của trung ương, của tỉnh, các huyện, thành phố còn thực tốt công tác xã hội hoá về xây dựng nhà văn hoá như, huy động sự đóng góp của nhân dân, các doanh nghiệp, cá nhân, các tổ chức kinh tế xã hội… để phát triển hệ thống thiết chế văn hoá trên toàn tỉnh. Đặc biệt trong những năm qua, Lai Châu đã thực hiện tốt cơ chế “Nhà nước và nhân dân cùng làm”. Các thiết chế văn hoá cấp xã, bản đều có sự đóng góp về vật chất, tinh thần và công sức của nhân dân như: góp tiền, góp vật liệu xây dựng, ngày công… Ở thành phố, thị trấn, việc xây dựng thiết chế văn hoá do nhân dân tự nguyện đóng góp một phần kinh phí từ 500 nghìn đồng trở lên/01 hộ gia đình, phần còn lại do nhà nước hỗ trợ. Đối với các vùng đặc biệt khó khăn như vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, được nhà nước hỗ trợ 100% kinh phí xây dựng và trang cấp thiết bị cho hệ thống thiết chế văn hoá, người dân đóng góp về nguyên vật liệu và công sức tham gia xây dựng thiết chế văn hoá.
Phong trào xây dựng gia đình văn hóa, bản văn hóa ngày càng đi vào chiều sâu chất lượng. Các thiết chế văn hóa đều được xây dựng ở những nơi tâp trung dân cư, là nơi diễn ra sinh hoạt văn hóa cộng đồng, hội họp của nhân dân các dân tộc, thu hút đông đảo người dân trên địa bàn tham gia. Hệ thống thiết chế văn hóa hiện có đã góp phần tích cực trong việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa của từng dân tộc gắn với phát triển du lịch; tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước đến mỗi người dân.
Cho đến nay tỉnh Lai Châu có 79,3% số hộ gia đình, 66,5% số bản, khu phố đạt danh hiệu văn hóa; 74/96 xã có Nhà văn hóa, 629/881 bản có Nhà văn hóa; 105 nhà luyện tập thể thao, 03 điểm vui chơi cho trẻ em. Tổng kinh phí đầu tư xây dựng các thiết chế văn hóa, thể thao giai đoạn 2009 – 2019 khoảng 139.298 tỷ đồng; quỹ đất cấp và quy hoạch để xây dựng các thiết chế văn hóa, thể thao, khu vui chơi giải trí xã, bản khoảng 102,34 ha.
Nhiều xã, bản đã quan tâm đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới gắn với phát triển du lịch cộng đồng, nhằm thu hút du khách đến trải nghiệm các đặc trưng riêng biệt thông qua các món ẩm thực, lễ hội truyền thống, các bài hát, điệu múa của từng dòng họ, tộc người, góp phần nâng cao đời sống, thu nhập cho nhân dân.Trong đó tiêu biểu phải kể đến: bản Nà Khương xã Bản Bo, bản Sì Thâu Chải xã Hồ Thầu (Tam Đường); bản Sin Suối Hồ xã Sin Suối Hồ (Phong Thổ)… Chỉ tính riêng bản Sì Thâu Chải năm 2018 đón trên 11.000 khách, trong đó có hơn 700 khách nghỉ lại qua đêm tại các gia đình làm homestay. Việc thực hiện tiêu chí văn hóa trong Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới cho thấy mối quan hệ hữu cơ giữa xây dựng đời sống văn hóa và xây dựng nông thôn mới, góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân tại cộng đồng. Từ đó đã xuất hiện ngày càng nhiều gương người tốt việc tốt, những điển hình trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
Phát huy những kết quả đã đạt được thời gian tới Lai Châu tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao ở nông thôn; bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể, phi vật thể của 20 dân tộc; phát triển các loại hình du lịch, tạo cơ hội việc làm, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân… Từ đó góp phần thực hiện hiệu quả Nghị quyết 33-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
Nhật Minh