Khi cái rét đã lùi xa, nắng vàng như mật trải khắp các sườn đồi, các thung lũng, là khi mùa bok mạy tỉu (hoa thành ngạnh) về trên núi rừng Pha Mu ở huyện Than Uyên. Sắc hoa mạy tỉu màu hồng phấn dường như làm bừng lên sức sống của rừng núi xứ sở nơi đây. Mùa hoa về, ai cũng muốn ghé Pha Mu để ngắm nhìn, thưởng thức. Người Pha Mu thân thiện, hiếu khách, mỗi khi đùa vui họ thường nói “lối đi nào rồi cũng dẫn về Pha Mu” – phải chăng là như thế?
Muốn đến với Pha Mu có nhiều cách, bạn có thể chọn đường bộ hoặc đường thủy. Nếu đi đường thủy, từ bến thuyền Thẩm Phé, bạn đi bằng thuyền máy hoặc tàu du lịch trong hồ thủy điện Bản Chát, có thể chọn vào lối Huổi Bắc hay Pá Khôm là cũng đến Pha Mu. Nếu đi đường bộ, du khách cũng có thể đi từ thị trấn huyện theo đường 279 mới đi 42km là tới lối rẽ vào xã. Đến vùng đất này, bạn sẽ bắt gặp các cô gái Thái vừa phơi sợi chàm vừa ngân nga câu hát “Về Than Uyên, anh theo em về Pha Mu. Pha Mu rừng đang mùa thay lá, rất quen mà ngỡ lạ, dìu dặt điệu khèn ai”. Những câu hát làm lòng người xao xuyến. Mùa hoa đẹp, cảnh quan thiên nhiên tuyệt vời, giọng hát ngọt ngào và dáng người thon thả trong bộ áo cóm của người thiếu nữ…
Nhắc đến Pha Mu là nhắc đến vùng đất của những cánh rừng xanh bạt ngàn, những ngọn núi hùng vĩ, những cảnh sắc kì thú mà lãng mạn của lòng hồ Thuỷ điện Bản Chát. Pha Mu có hai dân tộc: Thái, Mông cùng sinh sống với nhiều nét văn hoá đặc sắc, giàu truyền thống đoàn kết và gắn bó với quê hương. Pha Mu được ví như bức tranh sơn thủy hữu tình còn nguyên vẻ đẹp hoang sơ, sở hữu nhiều lợi thế, tiềm năng, nhiều giá trị chưa được khai thác.
Gần như nằm trọn vẹn trong lòng hồ thủy điện Bản Chát, hiện nay Pha Mu đang có diện tích đất ngập nước là 1.539,97ha, có diện tích mặt hồ rộng nhất Than Uyên. Với cảnh quan núi rừng và mặt hồ như vậy, tiềm năng du lịch sinh thái của Pha Mu rất lớn. Đó là du lịch lòng hồ, du lịch rừng núi gắn liền với việc khai thác cảnh quan thiên nhiên, sinh hoạt cộng đồng của các bản người Thái người Mông.
Chia sẻ với chúng tôi, anh Hoàng Phi Hùng – Chủ tịch UBND xã Pha Mu – người cán bộ trẻ giàu nhiệt huyết đã và đang gắn bó với con người, mảnh đất nơi đây khẳng định: “Nhiều năm nay xã không cháy rừng, bà con bảo vệ rừng rất tốt, nhất là việc phòng cháy chữa cháy rừng, tuần tra kiểm tra rừng diễn ra thường xuyên. Nhờ giữ rừng tốt không chỉ mang lại nguồn lợi từ rừng, chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng mà còn giúp xã có nhiều cánh rừng xanh tốt. Đây là điều kiện thuận lợi để xã phát triển du lịch sinh thái rừng gắn với du lịch cộng đồng”.
Về Pha Mu mùa này, ta bâng khuâng khi ngắm nhìn những rừng hoa nở đầy trên núi như những vầng mây hồng, dường như mùa hoa đào thứ hai lại trở về với mảnh đất này. Những bông hoa nho nhỏ, xinh xinh màu hồng phấn nở đầy cây, chùm hoa nhỏ bé thế thôi mà làm xao xuyến lòng người. Cô gái Pha Mu kể rằng “Bok mạy tỉu là loài hoa của đầu mùa hạ, loài hoa của những vùng đất khô cằn sỏi đá, nơi sườn núi chênh vênh, ít chất dinh dưỡng là nơi mạy tỉu lựa chọn để vươn mình”.
Đến Pha Mu bạn sẽ ngạc nhiên khi ngắm những ngọn núi đá vôi sừng sững vươn lên trời, y hệt như cái đầu cá chuối vươn lên mặt nước. Một cái hang nhỏ lộ ra lưng chừng núi, như là con cá chuối đang há miệng… Nhiều người dân nơi đây vẫn nhắc đến sự tích ngọn núi Hô Pa Cẳng (Đầu Cá Chuối).
Pha Mu có nhiều núi đá vôi, trong đó chứa đựng nhiều điều bí ẩn về quá trình kiến tạo địa chất của trái đất từ xa xưa. Cách trung tâm xã khoảng hơn 2km về phía bắc, đi qua bản Chít, leo lên núi khoảng 500m là đến hang Kết Hoi (Vảy Ốc). Trong hang, những nhũ đá, những vách hang với đường vân nấm, vân sò lạ mắt và nhiều hình thù kì thú sẽ khiến bạn ngạc nhiên, hang có nước ở dưới đáy. Bà con nơi đây cho biết, khi hang cạn nước có thể men theo vách đáy hang đi ra đến bờ hồ Bản Chát.
Phía trên hang Kết Hoi chừng 200m là đến phiến đá Tiên Trượt, phiến đá trơn nhẵn như cầu trượt của trẻ em. Người già kể lại, xưa kia các nàng tiên trên trời đã chọn đỉnh núi này làm nơi vui chơi nên để lại dấu tích là phiến đá dài tới 2m. Đến Pha Mu, bạn có thể thử trượt trên phiến đá này, nhớ về xa xưa và cảm nhận về một Pha Mu của huyền thoại…
Trong rừng xanh mênh mang, những bông chuối rừng đỏ chót thấp thoáng, những mùa hoa rừng thay nhau trổ bông, đem lại cho rừng Pha Mu một sản vật tuyệt vời, đó là mật ong rừng được du khách rất yêu thích. Bạn có thể hỏi bất kì gia đình nào ở đây đều sẽ được thử vị mật ong rừng thơm ngọt. Nếu ở lại Pha Mu lâu hơn, bạn hãy ghé Pá Khoang. Bản nhỏ này chính là xứ sở của ong rừng, tìm hiểu về nó, chắc chắn sẽ rất thú vị.
Bà con nhân dân các dân tộc đã chung sống từ lâu đời và chung tay lao động, xây dựng cuộc sống ấm no và giữ gìn bản sắc văn hóa. Hiện tại, xã Pha Mu đang định hướng cho người dân phát triển du lịch cộng đồng, những cuộc khảo sát, trao đổi, họp bản của cán bộ xã với người dân diễn ra thường xuyên, và khi người dân đồng thuận thì tất cả mọi việc trong tiến trình xây dựng bản du lịch cộng đồng đều trở nên thuận lợi. Đầu tiên là việc giữ gìn môi trường cảnh quan bản làng. Nối từ bến thuyền Pá Khôm đến cuối bản Huổi Bắc là con đường bê tông sạch sẽ. Các hộ dân đều chăn nuôi gia súc ở lán trại trên rừng, bản làng mùa nào cũng thơm hương hoa cỏ.
Đến nay, tổng số hộ tham gia làm du lịch của các bản ở Pha Mu là 7 hộ, họ bắt đầu làm homestay, có chỗ lưu trú cho khách. Có những nhà có thể lưu trú được 10 đến 20 khách… Đây là cơ sở bước đầu cho Pha Mu thu hút và giữ chân khách du lịch. Bên cạnh đó, ẩm thực là một trong những nét đặc sắc của bản làng người Thái, người Mông. Món ăn của bản làng thơm ngon, đậm đà hương vị núi rừng: nộm rau sắn, rau dớn xào, gà đen Huổi Bắc nướng, da trâu muối chua, gỏi cá, cá nướng, cá mẳm… với gia vị đặc trưng như mắc khén, tỏi, rau thơm… Văn nghệ truyền thống cũng thu hút khách du lịch. Các tiết mục văn nghệ do những cô gái của bản biểu diễn. Những chiếc lu cở đan bằng mây tre là vật dụng hàng ngày theo họ lên nương hái ngô, gùi sắn giờ trở thành đạo cụ múa rất giản dị mà gần gũi thân thiết. Du khách hào hứng với điệu múa ô, múa gùi, say sưa trong vòng xòe… để xa rồi, còn lưu luyến mãi một Pha Mu thân thiện, hiếu khách.
Về Pha Mu, du khách được hòa mình vào thiên nhiên hoang sơ và sắc màu văn hóa bản địa. Những địa danh Hồ bản Chát, Pá Khôm, núi Đầu Cá Chuối, hang Vảy Ốc, đá Tiên Trượt, bản Du lịch cộng đồng Huổi Bắc… cũng như những hình ảnh đẹp của những thiếu nữ trong trang phục truyền thống điệu đà trong vòng xòe trong bập bùng ánh lửa sẽ mãi là những kỷ niệm đẹp trong lòng du khách.
ĐINH HỒNG NHUNG