Câu chuyện về núi Thỏ Ngọc ở vịnh Pá Khôm bắt đầu từ lâu đời, có liên quan đến một câu chuyện tình lãng mạn của một đôi trai gái người dân tộc Thái đen sinh sống trong những bản mường bên dòng sông Nậm Mu. Người dân bản địa còn kể lại cho nhau nghe câu chuyện về tình yêu tha thiết của họ.
Chuyện kể rằng, cách đây hàng trăm năm, ở một bản nhỏ nằm sát bên chân núi, có một cặp đôi trai gái tên là Chài và Lả. Chài là một chàng trai nghèo khó, sống cùng với bà nội trên núi. Lả là một cô gái xinh đẹp, con gái út của một bậc thầy thổ cẩm nổi tiếng trong mường.
Hai người yêu mến nhau từ thuở thiếu niên, họ đã cùng nhau trồng lúa, trồng bông, dệt vải, bắt cá… Họ hẹn ước lớn lên sẽ xin bố mẹ cho kết duyên đôi lứa. Dù cho Chài và Lả yêu nhau say đắm, nhưng tình yêu của họ lại không được gia đình Lả chấp nhận bởi gia đình cô muốn gả con gái của mình cho một người giàu có trong vùng.
Chài và Lả không thể chia tay, họ quyết định cùng nhau chạy trốn để thực hiện lời hẹn ước được sống bên nhau suốt đời. Họ chạy khỏi bản trong một đêm tối, đi mải miết mấy ngày đêm rồi tới một khu rừng xa lạ, xung quanh không có bản mường nào. Một ngày, khi Chài và Lả đang đứng bên dòng sông Nậm Mu, dòng sông chảy qua đây về phía bản của họ, họ nhìn thấy một chú thỏ trắng băng qua dòng sông, nó nhảy thoăn thoắt qua những tảng đá gập ghềnh, bên dưới là dòng sông chảy xiết. Họ quyết định đuổi theo chú thỏ sang phía bên kia sông, bên ấy là một khu rừng già. Giữa rừng có một đỉnh núi rất cao, đi theo dấu chân thỏ, họ đến được chân núi. Họ leo mãi, leo mãi lên đến đỉnh núi, càng đến gần họ càng thấy rõ những tia sáng lấp lánh. Họ tò mò không biết là ánh sáng từ đâu ra. Chú thỏ trắng leo lên đỉnh núi thì bỗng dưng biến mất. Chài tìm quanh không thấy một vết chân thỏ nào, xung quanh họ chỉ còn những viên ngọc trắng sáng lung linh. Hai người cho rằng đó là Tiên Thỏ tặng tài sản quý cho họ. Hai người gọi tên núi là Thỏ Ngọc.
Ở đây, họ tìm thấy một hang đá rộng nên chọn làm nơi ở, mỗi khi nhớ nhà, Lả thường leo lên một cây cao nhìn về phía bản. Hai vợ chồng săn bắt, hái lượm để sinh sống. Chài làm nhiều nương, trồng nhiều ngô sắn, Lả tra hạt, trồng bông dệt vải. Một hôm, có người ở bản xa nhìn thấy phía núi có khói bay lên, đoán là có người ở nên đi lên tìm. Họ thấy quanh núi nhiều nương ngô sắn tươi tốt, đi tìm quanh núi thì thấy vợ chồng Chài và Lả đang mải miết làm nương. Họ thấy đất ở đây rộng rãi, màu mỡ nên quyết định về bản, rủ thêm người lên núi làm thêm nhà, lập bản mới. Từ đó, núi Thỏ Ngọc có thêm cư dân, bản mường mỗi ngày một thêm đông đúc, trù phú.
Để tỏ lòng biết ơn Tiên Thỏ đã dẫn họ đến vùng đất này, để khẳng định cho tình yêu của họ sẽ mãi mãi vững vàng như những ngọn núi, Chài đã dùng những viên ngọc trắng quý giá để tạo ra một bức tượng thỏ trắng thật đẹp.
Từ đó, núi Thỏ Ngọc ở Pha Mu và câu chuyện tình yêu của Chài và Lả trở thành một biểu tượng cho tình yêu đích thực, một hình ảnh khẳng định cho sự bền vững trường tồn của tình yêu.
ĐINH HỒNG NHUNG (Sưu tầm và biên soạn)