Hằng năm, vào ngày 15/2 âm lịch, người Thái trắng ở Mường So, huyện Phong Thổ tổ chức lễ hội Nàng Han. Theo truyền thuyết, nàng Han – nữ tướng tài ba đã anh dũng đứng lên đánh đuổi giặc ngoại xâm phương Bắc, đem lại cuộc sống bình yên, hạng phúc cho bản làng.
Truyền thuyết kể rằng, Nàng Han xuất thân trong một gia đình người Thái nghèo ở Chiềng Sa (nay là xã Mường So, huyện Phong Thổ). Nàng cải trang thành nam giới, đứng lên kêu gọi thanh niên trai tráng các bản đoàn kết đánh giặc. Nàng đứng đầu cuộc khởi nghĩa của đồng bào đánh bại giặc xâm lược phương Bắc. Sau khi dẫn đoàn quân thắng trận trở về, nàng cởi xiêm y, tắm gội ở mó nước (người Thái gọi giếng nước là mó nước) Tây An (xã Mường So) rồi bay lên trời.
Một số hình ảnh đặc sắc tại Lễ hội:
Chương trình văn nghệ tại Lễ hội Nàng Han.
Bà con nhân dân trong vùng dâng lễ tưởng nhớ công lao của nữ tướng Nàng Han.
Gội đầu tại mó nước Nàng Han, từ lâu đã thành một tục lệ trải nghiệm văn hóa độc đáo của đồng bào người Thái ở Mường So.
Từ đó, để tưởng nhớ công ơn của nàng, nhân dân lập miếu thờ Nàng Han bên mó nước, hàng năm, tổ chức cúng tế. Những năm đất nước có giặc thì mỗi khi xuất trận, dân mường lại tổ chức cúng Nàng Han tại miếu để xin Nàng phù hộ cho thắng trận.
Ngày nay, người Thái ở Mường So, huyện Phong Thổ tổ chức Lễ hội Nàng Han gồm 2 phần: Phần lễ, thầy tế thực hiện cúng và dâng hương tại Đền thờ Nàng Han. Vật phẩm dâng lên nàng Han gồm hương, hoa, nông sản và thực phẩm do chính dân bản làm ra. Phần hội, nhân dân biểu diễn, giao lưu văn nghệ cùng với thi ẩm thực, thể thao (kéo co, đẩy gậy, ném còn, đánh én, bắn nỏ, tó má lẹ…).
Ngay từ sáng sớm, đông đảo nhân dân đến khu vực đền thờ Nàng Han, nô nức trẩy hội. Những thiếu nữ Thái xinh xắn, rạng rỡ trong những bộ váy cóm duyên dáng uốn mình chơi các trò chơi ném còn, đánh cầu, kéo co. Các chàng trai tràn đầy sức sống trong các trò chơi đi đẩy gậy, đánh cầu lông gà, ném còn… Ngoài các trò chơi dân gian truyền thống, lễ hội còn có phần thi ẩm thực với nhiều món ăn như: thịt sấy, cá bống vùi tro, rêu nướng, xôi ngũ sắc… vửa mang dậm bản sắc văn hóa dân tộc vừa mang đậm phong vị núi rừng Tây Bắc.
Thực hiện: Minh Hà