Chuyện này xảy ra đã lâu lắm rồi! Thời ấy ở vùng Chiềng Sa (xã Mường So, huyện Phong Thổ ngày nay) có đôi vợ chồng người nông dân muộn màng đường sinh nở. Hằng ngày, vợ đi rừng kiếm củi về đổi gạo, chồng đi cày thuê cuốc mướn cho tạo bản.
Một hôm bà vợ đi rừng nhìn thấy vết chân lạ, liền ướm thử chân mình vào, nào ngờ về nhà thấy mình đã mang thai. Đến kỳ sinh nở bà đẻ ra một đứa con không đầu không chân tay, trùng trục như quả bí đao. Họ đặt tên con là Bí Đao. Dân trong mường, ngoài bản thấy lạ bàn ra tán vào xôn xao. Hai vợ chồng lo lắng bàn nhau đem chôn. Đứa bé liền cất tiếng nói:
– Xin cha mẹ đừng chôn con, đừng vứt bỏ con, sau này con xin báo hiếu cha mẹ.
Bí Đao ngày một cứng cáp lớn khôn trong tình yêu thương chăm sóc đùm bọc của cha mẹ. Một hôm người cha đi cày thấy có một ông Tiên cưỡi hạc bay xuống, bay đi, bay lại không biết bao nhiêu vòng. Ông tiên dừng lại hỏi cha Bí Đao:
– Ông cày đi được bao nhiêu lượt, bao nhiêu luống rồi?
Cha Bí Đao trả lời:
– Nhiều lắm, tôi không nhớ!
Buổi trưa về nhà, cha Bí Đao kể lại cho cả nhà nghe. Bí Đao nói:
– Sáng mai cha đi cày cho con đi theo xem ông tiên với
Hôm sau người cha đi cày mang Bí Đao đi theo, đặt trên bờ ruộng. Người cha cày một lúc, ông tiên lại từ trên trời cưỡi con hạc bay xuống, bay đi bay lại nhiều vòng quanh ruộng rồi lại hỏi người cha:
– Ông đã cày được mấy lượt, mấy luống rồi?
Bí Đao đột nhiên cất tiếng thay cha:
– Sáng nay ông cưỡi hạc đi được mấy lượt, mấy vòng rồi?
Ông tiên ngẩn người, cưỡi hạc bay thẳng vào đám mây không trở lại nữa.
Mấy năm sau đất nước loạn lạc, có giặc xâm chiếm bờ cõi gây đau thương tang tóc. Giặc đã tiến vào gần Chiềng Sa, Bí Đao liền bảo với cha mẹ tâu trình nhà vua cho anh đi đánh dẹp giặc. Người cha nói:
– Người ta cao lớn, khỏe mạnh còn chẳng ăn ai, có người còn sợ giặc. Con trùng trục, không có mặt mũi chân tay thì đánh sao được mà nói cho xấu hổ. Ta không dám xin nhà vua đâu.
Bí Đao nói :
– Cha cứ đi tâu nhà vua, con sẽ đánh được giặc mà!
Người cha lại nói:
– Ta không đi đâu!
Bí Đao bỗng khóc thét lên ăn vạ, từ trên giường lăn xuống sàn nhà giãy giụa lăn lóc.
Bỗng có tiếng sấm từ trên trời, Bí Đao vật vã rồi mọc ra cái đầu, rồi đến mọc tiếp hai tay, hai chân. Bí Đao liền đứng dậy vươn vai, người đã cao tới gần nóc nhà. Bí Đao cáo từ cha mẹ rồi lao ra khỏi nhà. Liền lúc ấy có một con ngựa trắng từ trên trời bay xuống đón anh Bí Đao, anh liền nhảy lên lưng ngựa. Ngựa hí vang trời, cả một vùng rung động. Lúc ấy quân giặc đã đến nơi. Bí Đao phi ngựa lên núi đá có cây lim cổ thụ. Bí Đao nhổ cây lim già bật gốc rất mạnh, cả quả núi đá bung ra, đá tảng tung tóe quanh vùng. Nơi gốc lim biến thành thung lũng, bụi đất tung mù mịt, giặc tan tác, chạy tán loạn. Bí Đao quật gốc lim vào giặc, lũ giặc tan tác. Giặc tan, Bí Đao cưỡi ngựa phi thẳng lên trời!
Ngày nay, ở Mường So còn lại dấu tích chiến trường xưa, nơi Bí Đao nhổ gốc lim thành thung lũng Khôm Bon rậm rạp. Xung quanh những cây lim, cây táu, cây sến già và đá văng tung tóe vẫn còn nằm rải rác nơi đây.
LÒ DUY (Sưu tầm)