Rượu
Trong mâm cỗ lễ lên nhà mới của người Lự không thể thiếu rượu. Người Lự nấu rượu từ sắn ủ bằng men lá rừng. Trước đây, khi rượu chưa là hàng hoá, các gia đình người Lự chỉ nấu rượu đủ để uống trong nhà. Vì vậy, để chuẩn bị cho việc dựng nhà và lên nhà mới, chủ nhà phải chuẩn bị trước một năm. Người Lự trồng sắn để chăn nuôi, nấu rượu và làm lương thực phòng khi mất mùa. Tháng 2, tháng 3 theo lịch Lự (tháng 11 – 12 âm lịch) là vụ thu hoạch sắn. Đây cũng là thời điểm để người Lự chuẩn bị rượu cho việc dựng nhà và lên nhà mới vào dịp này năm sau. Để có đủ khoảng trên dưới 150 lít rượu phải nấu từ 15 đến 20 nồi rượu, hết khoảng từ 4 đến 5 tạ sắn tươi. Rượu nấu được ủ, cất vào chum. Cũng có gia đình chỉ nấu khoảng 50 lít rượu dự trữ rồi sau đó cứ lên nương đào sắn về nấu bổ sung đến đủ thì thôi.
Bây giờ, rất ít gia đình nấu rượu dự trữ. Họ chủ yếu mua hoặc đặt anh em, hàng xóm nấu, khi cần thì trả tiền và mang rượu về dùng.
Nước chè
Người Lự có thói quen uống nước chè. Trước đây, khi cây chè chưa được trồng trong vùng thì người Lự đã biết lên rừng hái loại lá to, có răng cưa, có vị đắng, chát và ngọt hậu về đun lên, lấy nước uống. Ngày nay, người Lự uống nước chè như người Kinh, người Thái và các dân tộc khác. Nhưng thói quen uống nước chè rừng vẫn không mất hẳn. Thứ đồ uống này không thể thiếu trong các nghi thức cũng lễ cũng như trong lễ cúng lên nhà mới của người Lự.
Xôi nếp là món ăn không thể thiếu trong lễ hội của người Lự.
Các món ăn
Mâm cỗ trong lễ lên nhà mới của người Lự không thể thiếu các món: Thịt lợn; Cá suối; Muối ớt; Canh.
Ngay từ khi có ý định dựng nhà thì chủ nhà đã phải chuẩn bị lương thực thực phẩm để dựng nhà và làm lễ lên nhà mới. Trong ba ngày ăn mừng nhà mới, ngoài gà, vịt, các suối sấy khô thì bao giờ chủ nhà cũng phải chuẩn bị tối thiểu là ba con lợn từ 50 kg trở lên. Có nhà còn ủ sẵn vài chum măng chua và khoảng trên 100 lít rượu. Mỗi người đến ăn cỗ mừng nhà mới thì góp cho chủ nhà 1 chai rượu và một bát gạo.
– Các món ăn chế biến từ thịt lợn thường là: Món luộc, món rang, món gỏi (thịt nạc sống, băm nhỏ trộn với mắc khén, ớt, muối, các loại rau thơm), món lạp (thịt ba chỉ hạơc thịt mỡ luộc, thái mỏng trộn với thính).
– Các món chế biến từ cá suối thường là: Cá suối sấy khô, đồ hoặc nướng. Cá suối tươi: làm gỏi, nấu canh măng hoặc gián giòn.
Thịt gà, vịt thì chỉ làm món luộc.
Ớt: Đây là một loại gia vị không thể thiếu trong các bữa ăn thường cũng như trong lễ tết của người Lự. Đã có giai thoại kể rằng: người Lự, người Khơ Mú gặp nhau thì câu cửa miệng bao giờ cũng hỏi là: Năm nay, nhà ông (bà) thu được nhiều ớt không? Trong túi của người đi đường xa, đi rừng bao giờ cũng có một gói xôi và một ít muốt ớt.
Theo quan niệm của người Lự, ớt không chỉ là một gia vị để ăn ngon miệng. Có thể, từ xa xưa, người Lự cũng như một số dân tộc khác dùng ớt là món ăn chính trong bữa ăn. Ớt có tác dụng làm nóng cơ thể, chống chọi lại cái rét của rừng núi và còn là một vị thuốc để chống bệnh sốt rét và một số loạibệnh do côn trùng gây ra. Trải qua nhiều đời, ớt trở thành một món không thể thiếu được trong bữa ăn của người Lự và một số dân tộc vùng cao.
Đỗ Tấc